پنجم آذر، مصادف با سالروز ملی قیام مردم گرگان و تشکیل بسیج مستضعفین در تاریخ است؛ واقعه‌ای از قلب تاریخ انقلاب اسلامی که دست‌کمی از بمباران بیمارستان شفا در غزه ندارد. در ارتباط با این روز ملی پای صحبت تاریخ‌نگار گرگانی نشستم تا آنچه که تاریخ روایت می‌کند را بشنوم.
کاویان گلد استان گلستان- پریسا مسعودی: مردم انقلابی و شهید پرور استان گلستان همگام با سایر مردم ایران در جهت تحقق آرمان های انقلاب اسلامی تلاش بسیاری کرده و از جان خویش گذشته اند، که پنجم آذر سال ۱۳۵۷ مصداق بارز این از خودگذشتگی و ایثار آنهاست.
صبح روز پنجم آذر 57 جمع کثیری از مردم گرگان، بندرگز، کردکوی، علی آباد و تعدادی از ترکمن‌های گلستان، در اعتراض به جنایت ۲۹ آبان حکومت شاهنشاهی در یورش به صحن حرم رضوی و به شهادت رساندن زائران، در فلکه امامزاده عبدالله گرگان جمع شدند و به قصد یک راهپیمایی به خیابان های گرگان آمدند تا خشم خود را علیه رژیم شاهنشاهی ابراز کنند.
مردم معترض که به صورت خودجوش به حرکت درآمده بودند، با تیراندازی مستقیم ماموران ژاندارمری مواجه شدند و در پی تیراندازی در خیابان مول‌اندروژ سابق (پنج آذر فعلی)، صدها تن از افراد بی گناه به خاک و خون کشیده و ۱۴ نفر به شهادت رسیدند.
بر اساس اسناد موثق، ماموران رژیم پهلوی در روز پنجم آذر حدود هشت هزار گلوله برای سرکوب مردم بی دفاع گرگان شلیک کردند.
قیام انقلابی پنجم آذر گرگان به دلیل مقارن شدن این رویداد با تحصن ۶۰ روزه اهالی رسانه و مطبوعات و همچنین عدم دسترسی اکثریت مردم به رادیو و تلویزیون، مهجور ماند و باعث شد علل چگونگی وقوع آن ناشناخته و در هاله ای از ابهام باقی بماند.
سال های بعد نیز آن چنان که باید و شاید به زوایای حماسه انقلابی مردم گلستان پرداخته نشد و نام پنج آذر از حد یک خیابان و بیمارستان در گرگان فراتر نرفت.
تنها تحقیق ارزنده ای که با استناد به خاطرات شاهدان عینی و اسناد تاریخی راجع به این قیام و برای حفظ حماسه پنجم آذر گرگان صورت گرفته، تالیف کتاب (حماسه پنجم آذر سال ۵۷ گرگان) به کوشش غلامرضا خارکوهی است.
خبرنگار کاویان گلد در خصوص وقایع پنج آذر گفتگویی با این تاریخ نگار انجام داده است که در ادامه می خوانیم.
شهدای پنجم آذر 1357 در گرگان
فارس: پنجم آذر ۱۳۵۷ چه اتفاقی در گرگان افتاد؟
غلامرضا خارکوهی: وقتی خبر جسارت، بی حرمتی و حمله رژیم پهلوی حرم امام رضا(ع) در ۲۹ آبان ماه سال ۱۳۵۷ به حضرت امام (ره) که در آن موقع در خارج از کشور و در تبعید به سر می‌بردند رسید، ایشان این عمل رژیم پهلوی را محکوم کردند و با پیام تندی علیه حکومت جبار از مردم خواستند با هر وسیله ممکن برای سقوط رژیم پهلوی قیام کنند.
مردم با شنیدن پیام امام ( ره)، فرمان ایشان را خانه به خانه، دهان به دهان و چهره به چهره اطلاع رسانی کردند. صبح روز پنجم آذر دریایی از جمعیت ۵۰ هزار نفری مردم آگاه و عاشق اسلام در محوطه امامزاده عبدالله (ع) جمع شده و مهیای اعتراض به رژیم پهلوی شدند.
روحانی، فرهنگی، کشاورز، کارگر، کاسب و دانشجو محصل، دانشجو گرد هم آمدند و آرام آرام به سمت خیابان شهدا راه افتادند. صلوات می فرستادند و الله اکبر گویان شعار مرگ بر شاه – درود برخمینی سر می دادند.
ماموران با بلندگو به مردم اخطار می‌کردند که پراکنده شوند، ولی مردم جسور و شجاع گلستان هیچ اعتنایی نکردند و عده‌ای از جوانان جان برکف هم پیشاپیش جمعیت ایستاده بودند.
ناگهان شلیک گلوله ها فضا را شکافت و ده ها ماشین پر از ماموران مسلح آماده کشتار و سرکوب و دو کامیون مامور مجهز به تیربار رویاروی مردم بی دفاع و غیرمسلح قرار گرفتند.
رگبار گلوله‌ها آغاز شد و گاز و دود و خون خیابان شهدا را تیره کرد. مأموران تیراندازی کردند و مردم بی‌گناه را به خاک و خون کشیدند؛ اما مردم هیچ هراسی از رژیم منحوس پهلوی نداشتند.
خبرنگار فارس: مردم گرگان با دست خالی چگونه علیه ماموران رژیم شاه مبارزه می کردند؟!
تاریخ نگار گرگانی: وقتی مأموران رژیم از شجاعت و دلیری مردم به هراس افتادند، سوار بر کامیون ها به سمت مرکز شهر حرکت کردند و در مسیر خود در کوچه‌ها و خیابان ها هرکجا مردم را می دیدند به گلوله می‌بستند.حتی افرادی که ارتباطی با تجمع آن روز نداشتند.
مردم خشمگین هم به سوی پارکینگ شهربانی واقع در ضلع غربی فلکه شهدا، حمله کردند و آنجا را به آتش کشیدند.
مردم حتی دو ماشین آتش‌نشانی را در چهار راه میدان عباسعلی به آتش کشیدند تا راه ماموران را مسدود کنند و مانع عبور و مرور مأموران شوند چرا که دژخیمان حتی به آمبولانس ها حمله می کردند تا از انتقال مجروحین به بیمارستان جلوگیری کنند اما مردم به صورت خودجوش مجروحان را جمع کرده و با هر وسیله ممکن آن ها را به بیمارستان منتقل کردند.