در نخستین سالگرد شهادت آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی، نگاه‌ها دوباره به دستاوردها و میراث او دوخته شده است اما شاید هیچ‌کجا همچون اصفهانِ تشنه، نتوان معنای این میراث را چنین ملموس و حیاتی احساس کرد.
به گزارش خبرآنلاین اصفهان؛ در نخستین سالگرد شهادت آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی، نگاه‌ها دوباره به دستاوردها و میراث او دوخته شده است اما شاید هیچ‌کجا همچون اصفهانِ تشنه، نتوان معنای این میراث را چنین ملموس و حیاتی احساس کرد؛ جایی که خاک با کم‌آبی می‌جنگد و پروژه‌ها، میان آغاز و پایان، در تردید به‌سر می‌برند.
شهید رئیسی، در واپسین سال حیاتش، با جسارت و شجاعت، چندین طرح اساسی آبرسانی را در مرکز کشور آغاز کرد اما حال، با گذشت یک‌سال از فقدان او، آن پروژه‌ها میان سکوت نهادها و اختلاف در روایت‌ها، در وضعیتی شکننده قرار گرفته‌اند.
آب از دریای عمان، یا از خلیج فارس؟
یکی از مهم‌ترین و راهبردی‌ترین طرح‌های آبی نجات اصفهان از بحران کم‌آبی، پروژه انتقال آب از دریای عمان بود که با دستور مستقیم رئیس‌جمهور شهید در مهرماه ۱۴۰۱ کلید خورد. این پروژه قرار بود طی چند فاز، سالانه ۴۰۰ میلیون مترمکعب آب را به فلات مرکزی، از جمله استان اصفهان، منتقل کند.
با گذشت زمان، اما ابهامات پیرامون هویت پروژه افزایش یافته است. در برخی روایت‌ها و در کمبود شفافیت آبی، منبع آب به‌جای دریای عمان، «خلیج فارس» ذکر شده؛ تغییری که کارشناسان آن را ساده‌سازی نمی‌دانند، بلکه «تحریف هویتی پروژه» می‌نامند. تغییری که می‌تواند هم مسیر تأمین مالی را منحرف کند و هم در آینده، فازبندی و اجرای طرح را دچار اختلال سازد.
مهران زینلیان، معاون پیشین عمرانی استانداری اصفهان در دولت سیزدهم، گفت: وقتی نام پروژه عوض شود، مسیر تأمین مالی هم از ریل خارج می‌شود. این دیگر پروژه دریا نیست؛ این میراث تحریف‌شده‌ای است.
هزارجریب؛ زمینی که هنوز برای فلات مرکزی آب نشده است
یکی دیگر از طرح‌های نمادین آبی فلات مرکزی در دولت سیزدهم، استفاده از ابزار مولدسازی برای تأمین منابع پروژه‌های حیاتی بود. در همین چارچوب، با دستور مستقیم رئیس‌جمهور شهید، قرار شد زمین ۱۵ هکتاری وزارت نفت در خیابان هزارجریب اصفهان واگذار شود تا درآمد حاصل از فروش آن (برآوردشده معادل ۳۵ هزار میلیارد تومان) صرف پروژه انتقال آب به مناطق شرقی استان، تحت عنوان پروژه «ماندگان» شود.
اصفهان همچنان تشنه است؛ پروژه‌ها همچنان نیمه‌تمام‌اند و زمین‌هایی که باید آب‌ساز شوند، هنوز در حصار بوروکراسی گرفتارند؛ میراث شهید جمهور، در همین ایستگاه‌ها زنده می‌ماند یا می‌میرد؛ نه در تیترها، بلکه در تصمیم‌ها
در همین ارتباط، رضا فرهمند، استاد اقتصاد منابع آب با اشاره به اینکه پروژه ماندگان امروز به پیشرفت فیزیکی بیش از ۶۰ درصد رسیده است، تصریح کرد: به رغم اینکه دولت سیزدهم بزرگترین مولدسازی برای تامین مالی پروژه ماندگان را فراهم کرد اما هنوز زمین موردنظر نه آزاد شده، نه به فروش رفته، و نه درآمدی برای پروژه ایجاد کرده است. سند زمین همچنان در اختیار شرکت آب منطقه‌ای استان اصفهان است و بنا بر دلایلی علت امتناع از آزادسازی به طور شفاف اعلام نمی‌شود.
کوهرنگ؛ زخمی کهنه، زخمی تازه
از سوی دیگر هم، تونل سوم کوهرنگ، پروژه‌ای استراتژیک در زنجیره تأمین آب زاینده‌رود، پس از دو دهه رکود، در دولت سیزدهم و با همکاری قرارگاه خاتم‌الانبیا، دوباره فعال شد. این پروژه، که تا پیش از ۱۴۰۰ به‌سختی از مرز ۵۰ درصد پیشرفت عبور کرده بود، پس از تزریق منابع جدید، به حدود ۷۵ درصد رسید. اما اکنون، با کاهش محسوس دبی آب در منطقه، توقف عملیات پمپاژ در بخش‌هایی از مسیر، و مهم‌تر از همه، نبود اطلاعات رسمی درباره وضعیت روز پروژه، کوهرنگ نیز وارد مرحله‌ای از ابهام شده است.
پروژه‌های آبی فلات مرکزی در یک نگاه
اگر قرار باشد تنها سه شاخص ساده برای ارزیابی پروژه‌های آبی اصفهان در نظر بگیریم—هویت منبع، وضعیت زمین، و پیشرفت فیزیکی—تصویر روشنی از بحران فعلی به دست می‌آید:
پروژه انتقال آب دریای عمان: دچار ابهام در منبع و روایت است؛ وضعیت پیشرفت آن رسماً اعلام نشده، و نام پروژه در برخی اسناد به‌اشتباه تغییر یافته است.
پروژه «ماندگان»»در حالی به مرز ۶۰ درصد پیشرفت رسیده که بدون آزادسازی زمین هزارجریب، عملاً امکان اتمام ندارد.
تونل سوم کوهرنگ: اگرچه پیشرفت فنی چشمگیری داشته، اما امروز در نبود اطلاعات دقیق و کاهش دبی، به وضعیت ایستا رسیده است.
و اما حامد یزدیان عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی، معتقد است که به پروژه‌های انتقال آب در دولت‌های مختلف بی مهری شده است، وی در ارتبط با این پروژه ها و وضعیت کنونی آنها تاکید می کند: اجرای پروژه تونل کوهرنگ بسیار سخت بوده است اما ۲۳ کیلومتر تونل به پایان رسیده و اکنون سد در حال انجام است.
نماینده مردم اصفهان احتمال می دهد که با توجه به زمانبندی انجام شده این پروژه تا دو سال آینده به پایان برسد، موضوعی که با توجه به تجارب گذشته نمی توان آن را قطعی دانست.
یزدیان در ارتباط با پروژه‌های انتقال آب، ماندگان که تا دو سال قبل اسمی از آن مطرح نبود، می گوید: در دو سال گذشته و در دولت آقای رئیسی، این پروژه با ورود و دستور مستقیم رئیس جمهور شهید تخصیص گرفت (در حالیکه به گفته استاندار سابق اصفهان پیش از آن وزارت نیرو به آن کم توجهی کرده و برای عدم اجرای آن بهانه تراشی می کرد) و در نتیجه عملیات اجرایی آن شروع شد، این پروژه قرار بود تا آخر امسال به بهره برداری برسد اما با برخی مانع تراشی های جدید نمی توان زمان دقیقی برای آن حداقل برای امسال تعیین کرد، گرچه قابل تکمیل در سال جاری هست).
تلاش شهید رئیسی برای تامین بودجه پروژه های آبی اصفهان از محل مولدسازی
عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی، بخش مهمی از مشکل پروژه‌های انتقال آب را تأمین منابع مالی آنها بیان کرد و گفت: شهید رئیسی تلاش کرد منابع مالی این پروژه از محل مولدسازی تأمین شود که با صدور مجوزها اکنون منابع مالی حل شده و پروژه به سرعت در حال اجرا است و می‌توان گفت در یک سال آینده آب قابل توجهی را به حوضه زاینده‌رود منتقل خواهد کرد.
یزدیان انتقال آب دریا به اصفهان را با وجود سختی‌های خود، به عنوان یک پدافند غیرعامل و منبع آب جدیدی برای حوضه ضروری دانست و افزود: این پروژه در حال انجام است؛ این دو سه پروژه امیدهایی در حوضه زاینده رود ایجاد می‌کند البته این به معنای بی‌توجهی به کنترل مصرف و جلوگیری از برداشت‌های بی رویه در بالادست یا حفر چاه غیرمجاز نیست.
وی با تاکید بر اهمیت مدیریت مصرف آب در حوضه زاینده‌رود، به برخی موانع اشاره کرد و گفت: خواسته همه ما اجرای قانون است؛هر کدام از این پروژه‌ها زمانبندی مشخصی دارد وامیدواریم طی زمان بندی به تکمیل برسد؛ فاز اول پروژه انتقال آب از دریا در حال اجرا است، پروژه ماندگان نیز می‌تواند تا یک سال و دو سه ماه آینده در صورتی که مشکل خاصی به وجود نیاید، تکمیل شود و کوهرنگ نیز تا دو سال آینده ادامه دارد.
سخن پایانی: حفظ میراث اصفهان، با اراده ممکن است
در سالگرد شهادت رئیس دولت سیزدهم و یاران ایشان، بازخوانی پروژه‌های ناتمام او بیش از هر چیز نشان می‌دهد که ادامه راه او، تنها با جسارت مدیریتی ممکن است، نه با نصب تصویر و تکرار شعار؛. امروز نه تشنگی زمین کم شده، نه نیاز مردم کاهش یافته؛ تنها زمان گذشته و امیدها با هر ماه تعلل، کم‌رنگ‌تر می‌شوند.
اصفهان همچنان تشنه است؛ پروژه‌ها همچنان نیمه‌تمام‌اند و زمین‌هایی که باید آب‌ساز شوند، هنوز در حصار بوروکراسی گرفتارند. میراث شهید جمهور، در همین ایستگاه‌ها زنده می‌ماند یا می‌میرد؛ نه در تیترها، بلکه در تصمیم‌ها.