رئیس بخش میکروب‌شناسی انستیتو پاستور ایران با اشاره به اعلام اضطرار جهانی درباره بیماری «ام‌پاکس» (آبله میمونی) از سوی سازمان بهداشت جهانی و با تاکید بر اینکه این بیماری جزو موارد اپیدمیک ایران نیست، در عین حال اقدامات و آمادگی انستیتوپاستور برای مقابله با موارد احتمالی این بیماری را تشریح کرد.
به گزارش خبرآنلاین، دکتر مهدی روحانی در تشریح بیماری‌های «بازپدید» اظهار کرد: برخی بیماری‌ها در یک منطقه در گردش بوده‌اند و برای مدتی حذف شده‌اند، اما برای بار دیگر در آن منطقه شناسایی می‌شوند؛ این چنین بیماری‌هایی، بیماری‌های بازپدید هستند.
وی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه برخی بیماری‌ها در یک منطقه گردش نداشته‌اند، اما به دلایلی بعدها در آن منطقه گسترش می‌یابند که به آن بیماری «نوپدید» گفته می‌شود، افزود: همچنین برخی بیماری‌ها در میان جمعیت انسانی ناشناخته هستند و زمانی که این بیماری‌ها در میان جمعیت انسانی گسترش می‌یابند نیز بیماری نوپدید محسوب می‌شوند. به طور مثال، کرونا، بزرگترین پاندمی قرن اخیر جزو بیماری‌هایی بود که در میان جمعیت انسانی ناشناخته بود.
این متخصص با بیان اینکه اگرچه علم پزشکی برای کنترل، تشخیص و مهار «ویروس‌ها»، «باکتری‌ها» و «عوامل بیماری‌زا» تلاش می‌کند، اما عوامل بیماری‌زا نیز به‌روز می‌شوند، تاکید کرد: ویروس کرونا «سد حیوانی» را شکست؛ شسکت سد حیوانی نه تنها سبب انتقال بیماری به انسان‌ها شد بلکه جوامع بشری را با بحران اساسی روبرو کرد.
توجه به «سلامت واحد» امری ضروری است
عضو هیات‌علمی انستیتو پاستور ایران با بیان اینکه «سلامت واحد» باید در کانون توجه قرار گیرد، افزود: انسان‌ها به طرق مختلف با محیط پیرامون خود ارتباط مستمر دارند. ارتباط انسان با محیط پیرامونی خود سبب می‌شود «سلامت واحد» از اهمیت فراوانی برخوردار باشد. اگر در دنیای امروز به سلامت انسان‌ها می‌اندیشیم، می‌بایست سلامت «حیات‌وحش»، «دام» و «محیط پیرامونی» را نیز در کانون توجه قرار دهیم؛ چرا که سلامت انسان، سلامت حیات‌وحش، سلامت دام و سلامت محیط‌زیست زیر پوشش «سلامت واحد» قرار می‌گیرد و سلامت واحد به انسان‌ها کمک می‌کند که با شیوع بیماری‌ها کمتر مواجه شوند.
روحانی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه «آیا کنکاش بیش از حد انسان‌ها در محیط پیرامونی خود سبب بروز بیماری‌های نوپدید هزاره سوم شده است؟» گفت: یک تئوری در ارتباط با انتقال کرونا مطرح می‌شود. انسان به دلیل افزایش جمعیت با محدودیت منابع مواجه است و به ناچار از منابع غذایی گوناگون استفاده می‌کند. در چنین شرایطی، ارتباط انسان به ناچار با محیط پیرامون خود بیشتر شده و در نتیجه احتمال گذر عوامل عفونی از سد حیوانی و انتقال آن به انسان وجود دارد.
اضطرار جهانی «ام‌پاکس»
وی با بیان اینکه هر ساله با اپیدمی آنفولانزا مواجه هستیم، توضیح داد: اگرچه اپیدمی آنفولانزا را هرساله تجربه می‌کنیم اما تبدیل این بیماری به یک پاندمی بزرگ، موضوعی دیگر است. تبدیل آنفولانزا به یک پاندمی بزرگ به عواملی وابسته است که این عوامل باید ویژگی‌های کرونا را داشته باشند.
رئیس بخش میکروب‌شناسی انستیتو پاستور ایران با بیان اینکه این روزها با شیوع «ام‌پاکس» مواجه هستیم، خاطرنشان کرد: ام‌پاکس طی دهه‌های گذشته در قاره آفریقا شایع بوده و این روزها در حال گسترش در مناطق دیگر است. شیوع ام‌پاکس سبب اضطراب جوامع انسانی شده و یک اضطرار جهانی است.
صدور هشداری جهانی و لزوم عملکرد صریح و روشن
روحانی در پاسخ به پرسش«سازمان بهداشت جهانی از کشورها خواسته است که در مواجهه با ام‌پاکس به صورت صریح و شفاف عمل کنند؛ دلیل این موضوع چیست؟» اظهار کرد: چگونگی مواجهه با ام‌پاکس نسبت به کرونا متفاوت است؛ به عبارت دیگر، با یک پاندمی بزرگ که تمام جهان را تحت تاثیر قرار دهد، مواجه نیستیم. سازمان بهداشت جهانی برای «تولید گسترده واکسن ام‌پاکس» برنامه‌ای ندارد؛ چراکه در نظر دارد واکسیناسیون ام‌پاکس را به صورت هدفمند و در مناطقی که این ویروس در گردش است، انجام دهد.
وی ادامه داد: با توجه به واکسیناسیون هدفمند ام‌پاکس، سازمان بهداشت جهانی به منظور «مدیریت»، «کنترل» و «جلوگیری از وقوع حوادث ناگوار احتمالی» از کشورها خواسته است در ارتباط با ام‌پاکس به صورت شفاف عمل کنند. هنگامی که واکسیناسیون به صورت هدفمند انجام می‌شود شناسایی مناطقی که بیماری در آن در حال گسترش است از اهمیت فراوانی برخوردار می‌شود. اگر بیماری در یک منطقه در حال گسترش باشد و آن منطقه شناسایی نشود، امکان پیشگیری از بیماری وجود ندارد. بنابراین سازمان بهداشت جهانی از دولت‌ها خواسته است در ارتباط با ام‌پاکس صریح و آشکار عمل کنند.
اقدامات انستیتو پاستور برای مقابله با ام‌پاکس
روحانی درباره اقدامات و تمهیدات انستیتو پاستور ایران برای کنترل ام‌پاکس در کشورمان خاطرنشان کرد: سال ۲۰۲۲، گسترش ام‌پاکس برای نخستین‌بار اتفاق افتاد و انستیتو پاستور ایران به عنوان مرکزی که بیش از ۱۰۰ سال با بیماری‌های عفونی مقابله می‌کند، در آن بازه زمانی وارد عمل شد. انستیتو پاستور به منظور شناسایی و غربالگری ویروس‌های خانواده «ارتوپاکس» که «ام‌پاکس» نیز عضو این خانواده است، نسبت به تولید کیت غربالگری اقدام کرد. «آزمایشگاه مرجع سلامت» و «مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت» ۱۴ مرکز آزمایشگاهی را معرفی کردند و کیت‌های غربالگری خانواده ارتوپاکس‌ها در اختیار ۱۴ آزمایشگاه معرفی شده قرار گرفت. خوشبختانه، مراکز آزمایشگاهی مجهزی پس از پاندمی کرونا در کشور به ارائه خدمت می‌پردازند؛ در حال حاضر، کیت‌های غربالگری خانواده ارتوپاکس در اختیار ۱۴ آزمایشگاه قرار گرفته است.
آمادگی پاسخ‌دهی به موارد احتمالی آبله میمونی
رئیس بخش میکروب‌شناسی انستیتو پاستور ایران با بیان اینکه موارد مشکوک، گزارش می‌شوند، افزود: اگر مورد مشکوکی مبنی بر ابتلا به آبله میمونی وجود داشته باشد، برای تایید نهایی به انستیتو پاستور گزارش می‌شود. سال ۲۰۲۲، ابتلای یک مورد وارداتی به آبله میمونی به وسیله کیت‌های غربالگری تایید شد و فرد بیمار به دلیل سفر به کشورهای آلوده به بیماری مبتلا شده بود. شبکه آزمایشگاهی کشور از وضعیت مناسبی برخوردار است و برای پاسخ‌دهی به موارد احتمالی مثبت، آمادگی داریم.
آبله میمونی جزو موارد اپیدمیک ایران نیست
روحانی با بیان اینکه آبله‌میمونی جزو موارد اپیدمیک کشور نیست، توضیح داد: اگرچه احتمال شیوع و گسترش ام‌پاکس در کشور بسیار کم است اما اگر مورد مشکوکی در شبکه آزمایشگاهی شناسایی شود برای تشخیص نهایی به انستیتو پاستور معرفی می‌شود. شبکه آزمایشگاهی کشور برای تشخیص بیماری ام‌پاکس هیچ‌گونه کمبودی ندارد.
وی در پاسخ به پرسش «با توجه به جهش ژنی آبله میمونی کلاده ۱b، چه برنامه‌ای برای بروزرسانی کیت‌های غربالگری دارید؟» تاکید کرد: در حال بررسی این موضوع هستیم. کیت غربالگری انستیتو پاستور ایران می‌تواند تمام ویروس‌های خانواده ارتوپاکس را تشخیص دهد و بنابراین هیچ‌گونه مشکلی درارتباط با تشخیص کلاده ۱b وجود ندارد. انستیتو پاستور ایران، تمام کیت‌های تولید شرکت‌های دانش‌بنیان را به منظور اطمینان خاطر از عملکرد آنها مورد ارزیابی قرار می‌دهد تا هیچ‌گونه مشکلی برای تشخیص بیماری وجود نداشته باشند.
یادگاری کرونا برای شبکه آزمایشگاهی کشور
رئیس بخش میکروب‌شناسی انستیتو پاستور ایران با بیان اینکه به‌نظر نمی‌رسد با گسترش ام‌پاکس در کشور مواجه شویم، توضیح داد: اگرچه نباید درباره موارد علمی پیش‌گویی کرد، اما به نظر نمی‌رسد که با گسترش ام‌پاکس در کشور مواجه شویم. اگر شرایط به نحوی پیش‌رود که تعداد آزمایشگاه‌های انجام‌دهنده تست ام‌پاکس افزایش یابد، انستیتو پاستور و شرکت‌های دانش‌بنیان برای افزایش تولید تعداد کیت‌های غربالگری ام‌پاکس آمادگی دارند.
وی با بیان اینکه اگرچه روزهای کرونایی بسیار سخت بود، اما یک شبکه آزمایشگاهی بزرگ برای کشور به یادگار گذاشت، ادامه داد: بیش از ۵۰۰ آزمایشگاه در کشور فعالیت می‌کنند؛ تمام آزمایشگاهای بهداشتی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی امکان پاسخگویی به مواردی که به صورت اورژانسی انجام می‌شوند را دارند.
ویژگی‌های واکسن آبله میمونی و آمادگی پاستور برای تولید
روحانی درباره اقدامات انستیتو پاستور برای تولید واکسن ام‌پاکس اظهار کرد: تصور نمی‌کنم به تولید واکسن نیاز داشته باشیم؛ چرا که سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده واکسن برای موارد خاص و مناطقی که آلودگی در آن وجود دارد، استفاده شود. اگر شرایط به نحوی پیش‌رود که نیازمند تولید واکسن انبوه باشد، انستیتو پاستور به موضوع ورود می‌کند؛ همانطور که در زمانی پاندمی کرونا نسبت به تولید واکسن اقدام کرد. اگر شرایط به نحوی باشد که نیازمند تولید واکسن انبوه باشیم، انستیتو پاستور به موضوع واکسن ام‌پاکس ورود می‌کند؛ همانطور که واکسن هپاتیت، سل و «ب ث ژ» تولید می‌کند.
وی درباره تولید واکسن منطبق بر ویژگی بومی هر منطقه نیز به ایسنا گفت: تولید واکسن منطبق بر ویژگی‌های هر منطقه درباره ام‌پاکس صدق نمی‌کند؛ چرا که این بیماری یک شکل ثابت در جهان دارد و از یک واکسن می‌توان برای تمام نقاط جهان استفاده کرد. به طور تقریبی از یک واکسن می‌توان برای یک بیماری در تمام مناطق استفاده کرد؛ اگر یک بیماری «سروتیپ» متعددی داشته‌باشد باید از واکسن‌های مختص یک منطقه استفاده کرد. به طور مثال، «پنوموکوک» سروتیپ‌های متعددی دارد و واکسن این بیماری با توجه به سروتیپ آن وارد کشور می‌شود. بیماری‌هایی مانند ام‌پاکس، سرخک و آبله، تک‌سروتیپ هستند و واکسن خاص یک منطقه برای این بیماری‌ها وجود ندارد.
بررسی کیت‌های غربالگری به ۲ روش
روحانی با بیان اینکه چالش جدی در ارتباط با تولید کیت‌ها وجود ندارد، افزود: شاید بتوان گفت که برخی شرکت‌های دانش‌بینان با کمبود مواداولیه مواجه شوند.
رئیس بخش میکروب‌شناسی انستیتو پاستور ایران با بیان اینکه ارزیابی کیت‌های تشخیصی به ۲ روش «آنالیتیکال» و «کلینیکال» انجام می‌شود، افزود: انستیتو پاستور در ارتباط با انجام ارزیابی آنالیتیکال هیچ‌گونه محدودیتی ندارد، اما در زمینه انجام تست کلینیکال با مشکل مواجه است. به دلیل اینکه نمونه مثبت بیماری ام‌پاکس در کشور وجود ندارد امکان ارزیابی کلینیکال میسر نیست. برخی شرکت‌ها، نمونه‌های مثبت بیماری را می‌فروشند که برای انجام نمونه‌های مثبت و منفی می‌توانیم به این شرکت‌ها مراجعه کنیم.
وی با بیان اینکه هیچ‌گونه مشکلی برای تشخیص عوامل عفونی نداریم، افزود: اگر آزمایشگاه‌های کشور ۳ شیفت در شبانه‌روز کار کنند توانایی انجام ۴هزار تست به صورت روزانه را دارند. بررسی‌ها بیانگر این است که ۵ میلیون تست در شبکه آزمایشگاهی کشور در دوران کرونا انجام شده است.
روحانی با بیان اینکه هیچ‌گونه موردی مبنی بر ابتلا به ام‌پاکس کلاده ۱b در کشور گزارش نشده، اظهار کرد: من از مردم می‌خواهم به شایعات شبکه‌های اجتماعی توجه نکنند. اگر مورد مشکوکی در شبکه آزمایشگاهی مشاهده شود به انستیتو پاستور معرفی می‌شود تا ارزیابی نهایی انجام شود. اگر موردی مبنی بر ابتلا به ام‌پاکس وجود داشته باشد صادقانه اعلام می‌شود.