حمله صدام در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ با ۱۹۲ فروند هواپیما، با هدف نابودی نیروی هوایی ایران، مشابه استراتژی رژیم صهیونیستی در جنگ شش‌روزه بود که طی آن نیروی هوایی کشورهای عربی در آشیانه‌ها نابود شد… «در آن روز 5 هواپیما آسیب دیدند که دو فروند منهدم شدند و دو فروند خسارت جزئی دیدند… هر 5 فروند هواپیماهای ترابری و باربری بودند. یک جنگنده ما در آن لحظه آسیب ندید.»
به گزارش کاویان گلد به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ در خردادماه سال ۱۴۰۴، در حالی که تنش‌های نظامی میان ایران و رژیم صهیونیستی به اوج خود رسیده و آسمان ایران بار دیگر شاهد تجاوزات هوایی دشمن است، نقش پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران بیش از هر زمان دیگری برجسته شده است. این نیروی گمنام، که به گفته سرهنگ حسین صفری ابهری، معاون اسبق طرح و برنامه پدافند هوایی ارتش، «یکی از مظلوم‌ترین و گمنام‌ترین یگان‌های دفاعی» است، وظیفه حفظ امنیت آسمان کشور را برعهده دارد. مصاحبه مرکز اسناد انقلاب اسلامی با سرهنگ ابهری، یکی از رزمندگان دوران دفاع مقدس، روایتی جامع و عمیق از فراز و نشیب‌های این نیروی حیاتی ارائه می‌دهد. این روایت، از روزهای وابستگی کامل به غرب پیش از انقلاب، تا آشوب‌های اولیه انقلاب، جنگ تحمیلی، و سرانجام خودکفایی در تولید سامانه‌های بومی، نشان‌دهنده مسیری پرچالش اما پرافتخار است که پدافند هوایی ایران را به یکی از قدرتمندترین سیستم‌های دفاعی منطقه تبدیل کرده است. در این متن، با ارجاع مستقیم به گفته‌های سرهنگ ابهری، به بررسی این مسیر تحول و نقش آن در مقابله با تهدیدات کنونی رژیم صهیونیستی می‌پردازیم.
سرمایه‌گذاری عظیم در نیروی هوایی
سرهنگ ابهری درباره وضعیت پدافند هوایی ایران در سال‌های پیش از انقلاب می‌گوید: «سال ۴۲ تا ۵۴ اعتبارات فوق‌العاده زیادی واگذار شد به صورت تصاعدی… از محل درآمدهای نفتی که در سال‌ها کشور به دست آورده بود به خاطر گران شدن نفت، منابع به راحتی تامین می‌شد.» این دوره، که با افزایش درآمدهای نفتی همراه بود، فرصت بی‌نظیری برای تقویت نیروی هوایی و پدافند هوایی ایران فراهم کرد. به گفته ابهری، «خریدهای کلان و به صورت پکیج‌های خیلی بزرگی انجام شد، مثل خرید هواپیماهای F5، F4، F14 که به هیچ کشوری به غیر از ایران فروخته نشد، ناوگان هوایی بوئینگ، هواپیماهای سوخت‌رسان، سامانه‌های موشکی راپیر، و ۳۶ آتشبار به صورت یک پکیج کامل.» این پکیج‌ها شامل نیروی انسانی آموزش‌دیده برای تعمیرات، مهندسی و پشتیبانی بودند که به گفته او، «قدرت بسیار بزرگی برای دفاع از کشور را تأمین می‌کرد.»
این تجهیزات پیشرفته، ایران را به یکی از پنج نیروی هوایی برتر جهان تبدیل کرده بود. ابهری تاکید می‌کند: «نیروی هوایی قدرتمندی داشتیم… در جهان جزو پنج کشور قدرتمند در این زمینه بودیم.» هواپیماهای F14 و موشک‌های فونیکس، که به گفته ابهری «فقط ایران داشت»، نمادی از این قدرت بودند. اما این نیروی عظیم یک ضعف اساسی داشت: «وابستگی کامل به غرب… چیزی از خودش نداشت و تمام چیزها را کشورهای غربی تامین می‌کردند.» این وابستگی، به‌ویژه در زمینه سامانه‌های پیشرفته مانند آواکس‌ها و شبکه فرماندهی و کنترل مکانیزه، در آستانه انقلاب به دلیل لغو قراردادها ضربه بزرگی به ایران وارد کرد.