توجه به قهرمانان ملی و بازنمایی تصویر شهدای شاخص بر پرده سینما، زمانی چیزی شبیه به حسرت بود و زمانی تبدیل به یک کابوس شد!
تجربه‌های شکست‌خورده و ناکامی‌های سریالی در زمینه تصویرسازی از این قهرمانان در مقطعی به مرحله‌ای رسید که بسیاری از دلسوزان عطای آن را به لقایش بخشیدند و دیگر اصراری برای توجه به دیگر چهره‌ها نکردند! از میانه دهه ۹۰ و با ورود کارگردانان جوان و تازه‌نفس گویی خون تازه‌ای در رگ‌های سینمای انقلاب و دفاع‌مقدس جاری شد و یکی از برکات این جریان، ثبت تجربه‌هایی ارزشمند در زمینه بازنمایی شهدای شاخص در آثار سینمایی بود. سازمان اوج، که با «ایستاده در غبار» پرچم‌دار این جریان بود در ادامه پروژه‌های مهمی همچون «غریب» و «مجنون» را هم به سرانجام رساند و حالا می‌توان «اسفند» را تازه‌ترین محصول در این مسیر دانست. فیلمی که کارگردانی آن را دانش اقباشاوی برعهده داشته و یکی از مهمترین آثار راه‌یافته به چهل‌وسومین جشنواره فیلم فجر محسوب می‌شود.
درباره فیلم چه می‌دانیم؟
آنچه فیلم سینمایی «اسفند» را تا حدودی نسبت به تجربه‌های مشابه متمایز می‌کند، عبور از سینمای پرتره و نزدیک شدن به روایت یک واقعه است. مسیری که پیش‌تر در فیلم «مجنون» هم آزموده شده بود و حالا دانش اقباشاوی در «اسفند» جنس دیگری از آن را آزموده است. قهرمان فیلم بی‌تردید شهید علی هاشمی است اما آنچه تبدیل به خط اصلی روایت فیلم شده است بازخوانی مقدمات، طراحی‌ها و اجرای یکی از مهمترین عملیات‌های دوران دفاع مقدس یعنی عملیات خیبر است. عملیاتی که برای اولین‌بار در مختصات نظامی، بر بستر هور اجرایی شد و همین ویژگی هم باعث غافلگیری دشمن شد. داستان با نگاهی به مشکلات متعددی در دوران دفاع مقدس میان بومیان منطقه خوزستان و رزمندگان وجود داشت آغاز می‌شود. مشکلاتی که در صورت عدم مدیریت و تدبیر از سوی فرماندهان می‌توانست به معضلی جدی برای روند تحولات جنگ تبدیل شود. شهید علی هاشمی با گفتگو و فعالیت با بومیان منطقه، خطوط چالش مردم منطقه با رزمندگان دفاع مقدس را کمرنگ کرد و موجب شد عرب‌ها خود را خالصانه در خدمت دفاع مقدس انقلاب اسلامی قرار داده و در این راه مجاهدت‌های کم‌نظیر از خود نشان دادند و با کمک هم قرارگاه سری متشکل از عرب‌ها برای شناسایی و طراحی و انجام عملیات آبی خاکی را تشکیل دادند که در نهایت منجر به فتح جزایر مجنون شد. فیلم «اسفند» ضمن روایت همین تحولات، مقطع مهمی از زندگی شهید علی هاشمی، از فرماندهان مطرح دوران دفاع مقدس را هم به تصویر درآورده است. فرماندهی که در شناسایی و طرح‌ریزی عملیات خیبر و نیز پایه‌گذاری قرارگاه سری نصرت نقشی کلیدی داشت. دانش اقباشاوی پیش‌تر این پروژه را با نام «قرارگاه سری» کلید زده بود و بعدتر در فرآیند تولید، نام آن به «اسفند» تغییر پیدا کرد تا شاهد اولین نمایش آن در جشنواره چهل‌وسوم باشیم. از مهمترین نکات محتوایی درباره روایت این فیلم، پایان‌بندی آن با یک فتح تاریخی است. یکی از مهمترین پاشنه‌آشیل‌های سینمای دفاع مقدس که منتقدان بسیاری هم به آن پرداخته‌اند، تمرکز بر شکست‌ها بوده و حالا این فیلم درست در لحظه اوج یک پیروزی بزرگ به پایان می‌رسد و مخاطب را در اوج یک غرور ملی شریک می‌کند.
درباره عوامل چه می‌دانیم؟
دانش اقباشاوی از فیلمسازان جوانی است که یک دهه پیش‌تر و بعد از سال‌ها تجربه دستیاری در سینما، به پشتوانه تهیه‌کنندگی سیدرضا میرکریمی، با فیلم «تاج محل» به‌صورت رسمی به میدان فیلمسازی ورود کرد. فیلمی اجتماعی که در زمان اکران جشنواره‌ای مورد توجه و تحسین منتقدان هم قرار گرفت. اقباشاوی در ادامه تجربه‌های پراکنده دیگری هم داشت که مهمترین آن‌ها را می‌توان کارگردانی یکی از چهار اپیزود فیلم سینمایی «هیهات» دانست که با موضوع زیارت کربلا به تولید رسید. حالا «اسفند» دومین فیلم مستقل این کارگردان جوان در سینما محسوب می‌شود. فیلمی که با تهیه‌کنندگی زنده‌یاد جلیل شعبانی کلید خورد و مهاجر توحیدپرست آن را به سرانجام رساند. از نکات مهم درباره این فیلم، حضور بازیگری ناآشنا برای مخاطبان در نقش اصلی است. رضا مسعودی، ایفاگر نقش شهید علی هاشمی در این فیلم است که احتمالا به‌واسطه اجرای تحسین‌برانگیزی که در این نقش داشته، این فیلم تبدیل به سکوی پرتاب او به دنیای حرفه‌ای بازیگری سینما شود. از دیگر بازیگران فیلم هم می‌توان به مهدی زمین‌پرداز و خیام وقار کاشانی اشاره کرد. آهنگسازی این فیلم سینمایی را هم کارن همایونفر برعهده داشته که پیش از این همکاری‌های خاطره‌سازی با ابراهیم حاتمی‌کیا در کارنامه‌اش به ثبت رسیده است. فیلم «اسفند» به‌عنوان تازه‌ترین محصول سازمان سینمایی اوج با مشارکت بنیاد سینمایی فارابی، برای اولین‌بار در ویترین جشنواره چهل‌وسوم فیلم فجر رونمایی می‌شود و باید دید در قیاس با دیگر پروژه‌های مرتبط با شهدای شاخص در سال‌های اخیر، با چه بازخوردی از سوی منتقدان و صاحب‌نظران سینما و دفاع‌مقدس مواجه خواهد شد.
۲۴۵۲۴۵