سینمای ایران پر است از چهره‌هایی که پیش از آن‌که حتی دیالوگی بگویند، نام خانوادگی‌شان توجه‌ها را جلب می‌کند. بازیگرانی که از خانواده‌های هنرمند آمده‌اند؛ آن‌ها که سینما برایشان فقط یک حرفه نیست، بلکه ارثیه‌ای‌ست از پدر و مادر یا خواهر و برادر.
ریحانه اسکندری: چندی پیش در گزارشی به پدیده‌ی «نپو بیبی‌ها» یا فرزندان چهره‌های مشهور در سینمای جهان پرداختیم؛ نسلی که حضورشان در عرصه هنر، بحث‌های زیادی درباره عدالت، رانت و استعداد به راه انداخته.
در سینمای ایران نیز فرزندان بازیگران، کارگردانان، تهیه‌کنندگان و دیگر چهره‌های مشهور، کم‌کم جای خود را در قاب تصویر پیدا کرده‌اند. برخی از آن‌ها به واسطه‌ی نام خانوادگی‌شان خیلی زود در معرض توجه قرار گرفته‌اند، روی جلد مجلات رفته‌اند و نقش‌های اصلی را از آن خود کرده‌اند؛ امری که برای بسیاری از هنرمندان بدون رابطه، سال‌ها تلاش و انتظار می‌طلبد، برخی اما با توانایی و هنر خود جای خود را در دل مخاطبان و منتقدان باز کرده‌اند.
این پدیده، درست مثل نمونه‌های غربی‌اش، در ایران هم با واکنش‌های متفاوتی مواجه شده است. از تحسین و حمایت گرفته تا انتقاد به رانت و بی‌عدالتی، صداهایی وجود دارد که از اشرافی‌گری فرهنگی و انحصار هنری سخن می‌گویند. اما در میان این بحث‌ها، یک پرسش اساسی مطرح می‌شود: آیا همه‌ی این چهره‌ها تنها به پشتوانه‌ی نام خانوادگی‌شان موفق شده‌اند؟ یا برخی از آن‌ها واقعاً توانسته‌اند از زیر سایه‌ی والدین‌شان خارج شوند و مسیر مستقل خود را بسازند؟
نپوبیبی ایرانی، یا همان ژن خوب
در سینمای ایران کم نیستند بازیگران و هنرمندانی که فرزندان چهره‌های مطرح‌اند؛ از پدر یا مادری بازیگر گرفته تا خانواده‌هایی که در پشت صحنه سینما صاحب‌نام‌اند. ورود این چهره‌ها، اگرچه از مدت‌ها پیش وجود داشته، اما در چند سال اخیر به شکل چشمگیرتری مورد بحث و نقد قرار گرفته است.
فضای مجازی یکی از اصلی‌ترین بسترهای واکنش به این پدیده در ایران بوده. بسیاری از کاربران، با طرح پرسش‌هایی درباره‌ی عدالت، شایسته‌سالاری و فرصت‌های نابرابر، انتقادهایی نسبت به حضور پررنگ فرزندان چهره‌های مشهور در فیلم‌ها و سریال‌ها مطرح کرده‌اند. از سوی دیگر، عده‌ای معتقدند این اتفاق نه‌تنها طبیعی است، بلکه اگر استعداد و تلاش هم در کنار آن باشد، نمی‌توان آن را صرفاً به رانت نسبت داد.
درست است که این بازیگران گاهی از خود در این رابطه دفاع می‌کنند اما در کنار این دفاع‌ها، بسیاری از مردم باور دارند که ورود به سینما برای فرزندان افراد مشهور، حتی اگر با استعداد همراه باشد، باز هم مزیتی نابرابر در رقابتی ناعادلانه است؛ فضایی که در آن بسیاری از هنرمندان مستعد سال‌ها پشت درهای بسته می‌مانند.
نکته‌ی مهم‌تر این است که حتی خود این چهره‌ها، گاه ناخواسته در سایه‌ی والدین‌شان قضاوت می‌شوند. حتی وقتی عملکرد خوبی دارند، بخشی از مخاطبان هنوز آن‌ها را با نگاه شک‌آلود می‌بینند. این دوگانه‌سازی، باعث شده «نپو بیبی بودن» در ایران هم به مسئله‌ای پیچیده تبدیل شود؛ پدیده‌ای که میان استعداد، رانت، فرصت و قضاوت سرگردان است.
در ادامه به بررسی چند چهره‌ی مطرح ایرانی می‌پردازیم که در فضای رسانه‌ای کشور، به عنوان نپو بیبی یا ژن خوب شناخته می‌شوند؛ با نگاهی بی‌طرفانه به عملکرد، مسیر حرفه‌ای و واکنش‌های جامعه نسبت به آن‌ها.
مهراوه و ملیکا شریفی‌نیا / دختران خانواده‌ای تمام‌قد هنری
مهراوه شریفی‌نیا، فرزند محمدرضا شریفی‌نیا و آزیتا حاجیان، از کودکی مقابل دوربین قرار گرفت و به‌تدریج با نقش‌آفرینی در سریال‌هایی چون «خداحافظ بچه» و «کیمیا» شناخته شد. او همواره میان نگاه‌هایی که او را تنها یک ژن خوب می‌دانند و نگاه‌هایی که توانایی و تلاشش را تحسین می‌کنند، ایستاده است. خواهرش، ملیکا، نیز گرچه کم‌کارتر است، اما حضوری پیوسته در تلویزیون داشته است. منتقدان درباره مهراوه می‌گویند که توانسته از زیر سایه پدر و مادرش بیرون بیاید، اما ملیکا هنوز با این چالش مواجه است.
مهراوه و ملیکا شریفی‌نیا به همراه آزیتا حاجیان