درحالی‌که هوش مصنوعی با سرعتی بی‌سابقه وارد حوزه ترجمه شده، ناشران و مترجمان در برزخی میان تهدید و فرصت ایستاده‌اند؛ از حذف خلاقیت انسانی تا دسترسی سریع‌تر به ادبیات روز جهان، مسیر آینده مبهم‌تر از همیشه است.
ریحانه اسکندری: در سال‌های اخیر، با سرعتی خیره‌کننده، هوش مصنوعی به حوزه‌هایی نفوذ کرده که تا دیروز تصور می‌شد صرفاً در تسلط انسان‌هاست؛ از تولید محتوا گرفته تا تحلیل داده، از طراحی گرافیک تا ساخت موسیقی. اما شاید یکی از بحث‌برانگیزترین ورودهای این فناوری به دنیای ترجمه باشد؛ قلمرویی که سال‌هاست نویسندگان، مترجمان، ناشران و علاقه‌مندان به کتاب آن را خانه‌ی امن واژه‌ها و بازآفرینی‌های انسانی می‌دانستند.
این روزها، ردپای ترجمه‌های ماشینی حتی در معتبرترین نهادهای فرهنگی کشور نیز دیده می‌شود. به‌عنوان نمونه،یک جستجوی ساده در کتابخانه ملی می‌توانید به کتاب‌های ترجمه شده با هوش مصنوعی دست پیدا کنید و این دیگر مسئله نیست که از چشم‌ها پنهان شود. اتفاقی که دیگر نشان از یک آزمایش محدود ندارد، بلکه مهر تأییدی بر ورود رسمی این فناوری به ساختار نشر و ترجمه کشور است.
از سوی دیگر، ناشرانی مانند انتشارات هرمس، با رونمایی از ده کتاب ترجمه‌شده توسط هوش مصنوعی، درهای تازه‌ای به روی این تکنولوژی گشوده‌اند. این حرکت بی‌سابقه، شاید نوید سرعت بیشتر در عرضه آثار جهانی به بازار کتاب ایران باشد، اما در عین حال، زنگ خطری است برای بسیاری از مترجمان حرفه‌ای که سال‌ها با حساسیت، ذوق و خلاقیت، به جان واژه‌ها افتاده‌اند.
سوالی که حالا مطرح می‌شود این است: آیا با ورود پرشتاب هوش مصنوعی به حوزه ترجمه، باید نگران حذف تدریجی مترجمان انسانی باشیم؟ وقتی ماشین‌ها می‌توانند در کسری از ثانیه یک متن چندصد صفحه‌ای را ترجمه کنند، جایگاه مترجمی که واژه‌سازی می‌کند، سبک خاص خودش را دارد و با دقتی هنرمندانه بافت‌های زبانی را منتقل می‌کند، چه خواهد شد؟
در عین حال، رقابتی که سال‌ها میان ناشران برای ترجمه و انتشار نخستین آثار مطرح جهانی وجود داشت، ممکن است از معنا تهی شود. دیگر سرعت نه به همت مترجم، بلکه به کمک هوش مصنوعی تعیین می‌شود؛ این خود می‌تواند تعادلی تاریخی را در صنعت نشر بر هم بزند.
اختلافات بر سر موضوع ورود هوش مصنوعی به صنعت ترجمه فقط مختص ایران نیست، در جهان نیز جنجال‌های زیادی در این حوزه پیش آمده است. یکی از بزرگترین نشرهای کشور هلند، وی‌بی‌کی، چندی پیش اعلام کرده است که قصد دارد به صورت امتحانی ترجمه با ابزار هوش مصنوعی را مورد استفاده قرار دهد. پس از این اتفاق حواشی زیادی رخ داد که آیا این موضوع باعث از دست رفتن شغل مترجمان می‌شود؟ در این باره مخالفان و موافقان هر دو در حال بیان نظرات خود هستند. موافقان هوش مصنوعی بر این عقیده هستند که در نهایت انسان به صورت کامل کنار گذاشته نمی‌شود و در مرحله تالیف به شدت به نگاه انسانی نیاز است.