۱. روزنامه‌نگار پیشکسوت، استاد علی‌اکبر قاضی‌زاده در شماره اخیر (۴۱۰ ) مجله جهان کتاب طی مقاله‌ای با عنوان «متین‌السلطنه و نخستین کوشش برای ادبیات کودک » به معرفی و بررسی یک کتاب کودک از دوره قاجار با نام انیس‌الادبا نوشته عبدالحمید ثقفی متین‌السلطنه پرداخته‌اند. توجه به تاریخ ادبیات کودک و نوجوان ایران در مطبوعات ما و حتی در مجلات تخصصی کتاب و ادبیات چنان اندک است که اصل انتشار این مقاله، خبری خجسته و شایان تقدیر از این نویسنده ارجمند و نازنین و این نشریه وزین است.
۲. نویسنده در مقدمه مقاله خود از این فقیر یاد و اشاره کرده‌اند که در سال ۱۳۸۰ در همایشی این کتاب را اولین کتاب ادبیات کودک در ایران معرفی کرده و انتظار داشته‌اند بنده به این مسئله توجه و اعلام نظر کنم که چنین نکرده‌ام. فقیر عمیقأ از حسن نظر ایشان سپاسگزار و بابت کوتاهی خود عذرخواهم و می‌کوشم پس از بیست‌وچهار سال در این نوشته ایفای وظیفه کنم. ۳. طرفه آن که معرفی این کتاب توسط آقای قاضی‌زاده از آنچه خود گفته‌اند پر سابقه‌تر است و گویا ایشان فراموش کرده‌اند. آقای قاضی‌زاده در تنها دوره آموزش تخصصی مطبوعات کودک و نوجوان که در سال ۱۳۷۷ با حمایت مرحوم احمد بورقانی و به پیشنهاد و کارسازی این فقیر در مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها برپا شد، از مدرسان بود و انیس‌الادبا را اولین کتاب ادبیات کودک در ایران نامید و اهمیت تاریخی آن را متذکر شد. ۴.در تشریح جایگاه تاریخی این کتاب باید عرض کنم که انیس‌الادبا بی‌شک کتاب مهم و تاثیرگذاری در تاریخ ادبیات کودک و نوجوان ایران است. این کتاب ترجمه‌ای از حکایات ازوپ و برخی نویسندگان دیگر به زبانی ساده و روان است که شاید برخی از حکایات و اندرزهایش تالیف باشد و در سال ۱۳۱۱ ق یعنی در اواخر دوره ناصرالدین شاه و در دوره نوجوانی متین‌السلطنه و همزمان با کتاب احمد نوشته عبدالرحیم طالبوف چاپ شده‌است. با این تفاوت که کتاب طالبوف تالیف و محل چاپ آن خارج از ایران است. انیس‌الادبا در چاپ‌های بعدی خود در دوره مظفرالدین شاه (۱۳۱۹ ق) و محمدعلی شاه (۱۳۲۵ ق) و احمد شاه قاجار (۱۳۳۲ق) پیش از ترور نویسنده (۱۳۳۶ ق) با نام‌های انیس‌الادبا والاطفال و همچنین انیس‌الاطفال هم منتشر شده‌است. با این حال انیس‌الادبا اولین کتاب کودک و یا اولین کتاب ترجمه و بازنویسی آثار اروپایی در ایران نیست و تادیب‌الاطفال نوشته و ترجمه محمود مفتاح‌الملک که سال ۱۲۹۳ ق در تهران چاپ شده از آن قدیمی‌تر است. در خارج از ایران سابقه چنین آثاری به عقب‌تر هم برمی‌گردد. احتمالا اولین ترجمه حکایات ازوپ کتاب حکایات دلپسند ترجمه و تالیف محمد مهدی واصف قادری مدراسی است که اولین چاپ آن در هند سال ۱۲۶۹ ق و یا شاید قبل‌تر باشد. ۵. نکته دیگری هم می‌توان پیرامون مقاله مذکور افزود و آن این که برادر بزرگتر متین‌السلطنه برخلاف او تلاش پیوسته و تاریخ‌سازی در عرصه ادبیات کودک و نوجوان داشته است. خلیل ثقفی اعلم‌الدوله گرچه بیشتر به عنوان پزشک و شهردار شناخته می‌شود در کنار آثار علمی، شش کتاب کودکانه هم منتشر کرده است که دو عنوان آن نوروزنامه و تربیت‌نامه از انیس‌الادبا قدیمی‌تر است.
۶. موضوع تاریخ ادبیات کودک و نوجوان موضوعی چند وجهی و نسبتاً غامض است و پاسخ به این پرسش که اولین کناب کدام است، چندان آسان و سر راست نیست. به تعبیری اینجا می‌توان از چندین و چند نخستین نام برد. در حد گنجایش مقال عرض کنم که شاید بتوان پنجمین کتاب فارسی چاپ شده در جهان یعنی گلستان چاپ ۱۶۵۱م در هلند را اولین چاپ یک کتاب فارسی مرتبط با کودکان نامید و یا می‌توان کتاب دو زبانه فارسی و لاتینی که نامش را باید «گلچین فارسی» ترجمه کرد و سال ۱۱۹۱ ق در وین چاپ شده و منتخب بهارستان جامی است، اولین چاپ آثار کلاسیک ادبیات داستانی فارسی و متون سرگرمی کودکان برشمرد و یا کتاب کریما چاپ۱۲۰۲ ق در هند را اولین کتاب فارسی که برای استفاده کودکان منتشر شده است نامید و سومین کتاب فارسی چاپ شده در داخل ایران، یعنی گلستان در سال ۱۲۳۶ ق را اولین کتاب فارسی چاپ ایران برای مخاطبان کودک پنداشت. ۷. از آن سو اگر به جای زبان فارسی، به مرزهای کشورمان ایران فکر کنیم، می‌شود چهارمین کتاب به زبان ارمنی را که سال ۱۰۵۲ ق در کلیسای جلفا برای آموزش مذهبی نوجوانان منتشر شده، اولین کتاب کودکان ایرانی نامید و این کتاب از گلستان چاپ اروپا هم قدیمی‌تر است. یا کتاب‌های داستان‌های کودکی که پرکینز به خط و زبان آسوری در ارومیه دوره محمدشاه قاجار از انگلیسی ترجمه و منتشر کرد، از کتب فارسی مشابه قدیمی‌تر است. ۸. آرزو می‌کنم نگارش مقالات تحقیقی درباره تاریخ ادبیات کودک و نوجوان توسط استاد قاضی‌زاده و نشریه جهان کتاب تداوم و از سوی سایر اهالی قلم و نشریات فرهنگی گسترش یابد.