این میدان در مقاطع تاریخی، فضایی برای بروز و حضور اجتماعی زنان بوده و کتاب نیز به‌خوبی به این بخش از تاریخ توجه کرده است.
به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از ایبنا، مراسم رونمایی از کتاب «میدان بهارستان» نوشته حمیدرضا حسینی عصر روز سه‌شنبه ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۴، با حضور جمعی از پژوهشگران، اهالی فرهنگ و علاقه‌مندان به تاریخ تهران در باغ نگارستان برگزار شد. این مراسم با همکاری نشر گهگاه، مجله بخارا، و به همت علی دهباشی و آرش تنهایی برگزار شد.
در ابتدای مراسم، ویدیویی از صحبت‌های حمیدرضا حسینی، نویسنده کتاب، پخش شد. او در این ویدیو، اهمیت تاریخی، معماری، سیاسی و فرهنگی میدان بهارستان را تشریح کرد و از انگیزه‌های خود برای نگارش این اثر گفت.
میدان بهارستان میزبان تحولات تاریخی دوران قاجار و پهلوی
در ایران هیچ جایی را نمی‌توان یافت که هم‌پایه میدان بهارستان میزبان رویدادها و تحولات تاریخی دوران قاجار و پهلوی بوده باشد و گزاف نیست که بگوییم در دویست سال گذشته نبض تاریخ ایران در این میدان تپیده است. برخی رخدادهایی که در بهارستان چهره بسته‌اند همچون برپایی نخستین مجلس شورای ملی ایران یا نهضت ملی شدن نفت از سطح ملی فراتر رفته و در تراز رویدادهای تأثیرگذار جهان در سده بیستم میلادی جای گرفته‌اند و به این میدان ارزشی فراملی بخشیده‌اند با وجود این اهمیت تاریخی میدان بهارستان نه‌تنها برای توده مردم بلکه برای بخش بزرگی از نخبگان و برنامه‌ریزان ناشناخته است. این ناشناختگی به نوبه خود زمینه برخی اقدام‌های ویرانگر را فراهم آورده و هویت تاریخی بهارستان را با تهدیدهای بزرگ مواجه کرده است.
نشر گهگاه بر روایت انسان‌ها و حکایت مکان‌ها تمرکز دارد
نخستین سخنران برنامه، آرش تنهایی، مدیر نشر گهگاه در سخنان خود به رویکرد این نشر اشاره کرد و توضیح داد که نشر گهگاه بر روایت انسان‌ها و حکایت مکان‌ها تمرکز دارد و تلاش دارد فضاهای شهری را از منظر زیسته و فرهنگی به مخاطب معرفی کند.
پیوند درهم‌تنیده بهارستان با تحولات کالبدی و تاریخی
در ادامه، اسکندر مختاری طالقانی به عنوان دومین سخنران، کتاب میدان بهارستان را تحلیلی عمیق و پژوهشی دانست که در قالبی نزدیک به مقاله، میدان بهارستان را در بستر تحولات شهرسازی مورد بررسی قرار داده است. او بر پیوند درهم‌تنیده این میدان با تحولات کالبدی و تاریخی تهران تأکید کرد.
مجلس سه بار ویران و بازسازی شده است
سومین سخنران، حسن باستانی‌راد، مورخ و پژوهشگر، به فراز و فرودهای تاریخی میدان و پهنه بهارستان پرداخت. او به آسیب‌هایی که این فضا در طول سالیان دیده، اشاره کرد و یادآور شد که مجلس سه بار ویران شده و بازسازی شده است. وی همچنین به دقت و تسلط نویسنده بر منابع و روایت تاریخی کتاب اشاره کرد و انتشار محتوای بی‌نقص این اثر را از نقاط قوت آن دانست.
بهارستان فضایی برای حضور اجتماعی زنان
پس از آن، فرزانه ابراهیم‌زاده، پژوهشگر تاریخ تهران، به سخنرانی پرداخت. او ضمن بیان این‌که با وجود سال‌ها تحقیق درباره تهران، اطلاعات تازه‌ای از خلال این کتاب برایش آشکار شده، تمرکز سخنان خود را بر نقش و حضور زنان در میدان بهارستان قرار داد. وی توضیح داد که این میدان در مقاطع تاریخی، فضایی برای بروز و حضور اجتماعی زنان بوده و کتاب نیز به‌خوبی به این بخش از تاریخ توجه کرده است. ابراهیم‌زاده همچنین به قدمت نام «میدان بهارستان» و پایایی آن اشاره کرد.
در پایان، حمیدرضا حسینی، نویسنده کتاب، با اشاره به این‌که پیش‌تر مقالات متعددی اما به صورت تک‌نگاری درباره این میدان نوشته شده، اما تنها دو کتاب به‌طور اختصاصی به آن پرداخته‌اند، هدف اصلی خود را پرداختن به میدان بهارستان از سه لایه شهری، سیاسی و فرهنگی عنوان کرد. او تأکید کرد که این کتاب را باید گامی نخست در مسیر شناخت جامع این میدان دانست و ابراز امیدواری کرد که این مسیر توسط سایر پژوهشگران ادامه یابد.
کتاب «میدان بهارستان» پژوهشی است درباره تاریخ این میدان از سال ۱۱۸۸ تا ۱۳۹۹ خورشیدی، که رویدادها و تحولات بهارستان را در سه لایه شرح می‌دهد: سیاسی، فرهنگی، و معماری و شهرسازی.
یکم رویدادها و تحولات سیاسی که از دوره سلطنت فتحعلی شاه قاجار آغاز شده و تا به امروز ادامه یافته‌اند هرچند که تا پیش از انقلاب مشروطه بهارستان شاهد رویدادهایی مانند دو مراسم ولایتعهدی و تاج‌گذاری محمدشاه قاجار یا قتل قائم‌مقام فراهانی بود اما عمده رویدادها و تحولات سیاسی این میدان پیامد استقرار مجلس شورای ملی در باغ و عمارت بهارستان (سپهسالار) است. این تحول برای نخستین بار در تاریخ ایران مرکزیت سیاسی جدیدی را در شهر ایرانی پدید آورد که ویژگی‌ها و کارکردهای متفاوتی از دارالحکومه‌ها و مراکز سیاسی قدیم داشت.
دوم رویدادها و تحولات فرهنگی که با ساخت مسجد و مدرسه سپهسالار ناصری آغاز شد و در دوره پهلوی اول با استقرار انبوهی از نهادهای فرهنگی مانند وزارت معارف دانشسرای عالی و سه دانشکده از دانشکده های دانشگاه تهران بهارستان را به گرانیگاه فرهنگ ایران تبدیل کرد. هرچند که بهارستان امروزی از جایگاه پیشین خود در عرصه فرهنگ فاصله گرفته است، اما به سبب میزبانی از ستاد مرکزی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی و دیگر مکان‌های فرهنگی مانند باغ موزه نگارستان همچنان یکی از کانونهای فرهنگی پایتخت به شمار می آید.
سوم تحولات کالبدی که از دو منظر شهرسازی و معماری قابل مطالعه است. از منظر معماری نیز مجموعه ای از آثار متعلق به سبکها و دوره های گوناگون را در خود جای داده است و از نظر به موزه معماری دوره قاجار و معاصر میماند شماری از بناهای این میدان همچون مسجد و مدرسه سپهسالار عمارت، بهارستان عمارت مسعودیه و مجموعه بناهای دانشسرای عالی این آثار شاخص معماری جای گرفته و در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده‌اند.
مراسم با بخش پرسش و پاسخ میان حاضران و سخنرانان ادامه یافت و در نهایت با جشن امضای کتاب توسط نویسنده به پایان رسید.
۲۵۹