برخی از منتقدان معتقدند ایران نمی‌تواند بی توجه به این مساله که تفاوت قومی در عراق از یک سو و نزدیکی به ایالات متحده از سوی دیگر می‌تواند تا چه اندازه بر سیاست بغداد در قبال ایران نقش داشته باشد؛ آنطور که لازم است به اهداف خود در قبال گسترش روابط موثر و سودمند با عراق دست پیدا کند.
مهسا مژدهی: عراق آخر هفته گذشته میزبان نخستین سفر خارجی مسعود پزشکیان بود. سفری که تصاویر منتشر شده از آن نشان از عمق دوستی عراق و ایران داشت. حضور پزشکیان به‌عنوان اولین رئیس‌جمهور ایران که به اربیل سفر کرده است، درهای تازه‌ای را به سمت سیاست‌خارجی ایران باز کرد. صحبتهای پزشکیان به‌زبان کردی در مقابل دوربین رسانه‌ها و از آن سو حرف‌های نچیروان بارزانی، رئیس اقلیم کردستان به زبان فارسی نشان از میل دو طرف برای برطرف کردن نقاط خاکستری باقی‌مانده میان ایران و اقلیم داشت. برخی از تحلیل‌گران معتقدند حضور پزشکیان در عراق، مقامات این کشور را ذوق‌زده کرد. سفر رئیس دولت چهاردهم به عراق تنها مختص بغداد و اقلیم نبود. او به بصره و نجف رفت و با کوچ‌نشینان عراقی گرم گرفت و از سوی دیگر از موقعیت حضور در مقابل دوربین‌ها برای نشان دادن دوستی میان ایران و عراق و صمیمیت خود با عراقی‌ها کمال استفاده را کرد. اما به دور از آنچه مقابل دوربین‌ها اتفاق افتاد؛ زیر پوست سفر مسعود پزشکیان به عراق چه گذشت؟
یک پیشنهاد غیرمنتظره
مسعود پزشکیان در سفر به بغداد و دیدار با همتای عراقی خود یک پیشنهاد هیجان‌انگیز با خود داشت. او مساله ایجاد اتحادیه‌ای اسلامی و برداشتن و کم رنگ کردن مرزها میان کشورهای مسلمان را به زبان آورد. ایده‌ای که سال‌هاست ایران به آن علاقه نسبی نشان داده است اما از سوی کشورهای عربی، چندان مورد استقبال قرار نگرفته. البته وضعیت میان ایران و عراق به دلیل همسایگی و تاریخ طولانی از روابط فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی با دیگر کشورهای عربی و اسلامی متفاوت است.
رئیس دولت سیزدهم در دیدار رئیس‌جمهور عراق به سابقه دیرین و تاریخی دو کشور ایران و عراق اشاره و بر ضرورت تشکیل اتحادیه مشترک کشورهای اسلامی تاکید کرد. این ایده اولین بار در سال ۱۳۸۱ مطرح شد. ایده‌ای که به نظر می‌توانست اختلافات میان ایران و کشورهای عربی را از سر راه برداشته و تضادهای موجود در منطقه را با هدف پیروزی‌های اقتصادی برطرف کند. با این‌حال به‌نظر می‌رسد اجرای چنین پیشنهادی کاری پیچیده‌تر از میل دو کشور ایران و عراق باشد. در خاورمیانه تضاد میان منافع کشورهای مسلمان و اتحاد آنها با شرق و غرب تاکنون مانع بزرگی بر سر راه این ماجرا بوده است. از طرف دیگر در صورتی که ایران بتواند با دیپلماسی، کشورهای اسلامی را به ایجاد چنین اتحادی ترغیب کند، زمان زیادی برای فراهم کردن مقدمات ایجاد اتحادیه‌ای اسلامی لازم است.
استقبال کم‌نظیر در اقلیم کردستان
مسعود پزشکیان در سفر به اربیل و سلیمانیه مورد استقبال فراوانی از سوی مقامات کردستان عراق قرار گرفت. در واقع این سفر را می‌توان در امتداد سفر نچیروان بارزانی در دولت سیزدهم به تهران دانست. در آن سفر تهران و اقلیم کردستان تصمیم گرفتند تا اختلافات سال‌های اخیر را کنار بگذارند و ظاهرا این وظیفه به‌طور رسمی به دوش نچیروان بارزانی گذاشته شده است که فارسی را به خوبی می‌داند و در ایران به مدرسه و دانشگاه رفته است. دو طرف در ماه‌های گذشته خلع سلاح گروه‌های مسلح مخالف جمهوری اسلامی ایران را دنبال می‌کنند. کمتر از ده روز قبل یکی از چهره‌های این گروه‌ها به دلیل نداشتن مدارک هویتی به تهران تحویل داده شد که نشان از میل دو طرف برای گسترش همکاری‌ها در خصوص مقابله با مخالفان مسلح دارد. در دیدار پزشکیان از کردستان عراق؛ رئیس اقلیم کردستان رو به خبرنگاران اعلام کرد: در نشست با رئیس جمهور اسلامی ایران تاکید داشتیم که به هیچ عنوان از خاک اقلیم کردستان عراق علیه جمهوری اسلامی ایران نباید استفاده شود.