می‌گویند میان نبوغ و جنون، تنها یک مرز باریک وجود دارد. تاریخ هنر پر است از نام‌هایی که آثارشان نه‌تنها جهان را متحول کرده، بلکه امروز پنجره‌ای تازه برای درک روان انسان گشوده‌اند. نقاشان بزرگی که امضای هنری‌شان، ناخودآگاه‌شان را فاش کرده است؛ از ونگوگ و گویا گرفته تا داوینچی و لوییس وین؛ مردانی که سال‌ها پس از مرگشان، تابلوهایشان به سوژه‌های تشخیص‌های روان‌پزشکی بدل شدند.
ریححانه اسکندری: در میان خطوط لرزان یک قلم‌مو، در انحنای رنگ‌هایی که بی‌قاعده بر بوم پاشیده شده‌اند و در چهره‌هایی که گویی از واقعیت گریخته‌اند، نشانه‌هایی از رنج پنهان شده است؛ رنجی که شاید سال‌ها قبل دیده نشد، اما امروز با ابزارهای علم روان‌پزشکی دوباره خوانده می‌شود.
هنر، همواره آینه‌ای از روح و روان خالق آن بوده است. در طول تاریخ، هنرمندان بزرگ با آثاری خیره‌کننده، نه‌تنها سلیقه زیباشناختی زمانه خود را شکل داده‌اند، بلکه ناخودآگاه بخشی از درونی‌ترین احساسات، آشفتگی‌ها و اختلالات روانی‌شان را نیز در لایه‌های نقاشی‌هایشان ثبت کرده‌اند. این موضوع در هنرهای تجسمی نیز با ابعاد گسترده دیده می‌شود.
در دهه‌های اخیر، روان‌شناسان و تاریخ‌پژوهان هنر، با تحلیل آثار برجای‌مانده از نقاشان بزرگ، به نشانه‌هایی از اختلالات روانی مختلف رسیده‌اند؛ از افسردگی و اختلال دوقطبی گرفته تا اسکیزوفرنی و ADHD. این کشف‌ها، نه‌تنها نگاهی تازه به آثار هنری ارائه می‌دهند، بلکه تصویری دقیق‌تر از ذهن آشفته و گاه شکننده‌ی نابغه‌هایی ترسیم می‌کنند که قرن‌ها پیش زندگی می‌کردند.
در ادامه این گزارش، به زندگی و آثار چند تن از مشهورترین نقاشان تاریخ می‌پردازیم؛ هنرمندانی که شاید در زمان خود نبوغ و جنونشان به درستی دیده نمی‌شد، اما امروز روان‌شناسان و پزشکان در خطوط آثارشان، ردپای بیماری‌های روانی را آشکار کرده‌اند.
ونسان ونگوگ، خلاق و شیدای دوقطبی
ونگوگ(۱۸۵۳ – ۱۸۹۰)، نقاش هلندی، یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های تاریخ هنر است. او بیش از ۲۱۰۰ اثر هنری خلق کرد، اما در طول عمر کوتاه و پرفرازونشیبش، تنها یک تابلو فروخت. زندگی‌اش را فقر، انزوا، نوسانات شدید خلقی، و درگیری با بیماری‌های روانی تعریف می‌کردند. رابطه ناپایدارش با اطرافیان، به‌ویژه با برادرش «تئو»، تنها تکیه‌گاه عاطفی او، بخش مهمی از شخصیت روانی او را نشان می‌دهد.
از مهم‌ترین آثار این هنرمند بزرگ می‌توان به «شب پرستاره»، «گل‌های آفتابگردان»، «خودنگاره با گوش بریده» و «مزرعه گندم با کلاغ‌ها» اشاره کرد.
نقاشی «خودنگاره با گوش بریده»