تاسیس دفتر ناتو در اردن مهمترین دستاورد اعراب بعد از همکاری موفق با ائتلاف غرب در مقابله با عملیات موشکی ایران علیه اسرائیل بود. اما چگونه و با چه اهدافی ناتو بعد از غرب ایران در محور جنوبی، مرزهای راهبردی خود را تقویت کرد؟
رسول سلیمی: برای سومین سال متوالی، رهبران ناتو از شرکای هند و اقیانوس آرام استرالیا، ژاپن، نیوزیلند و جمهوری کره دعوت کردند تا در اجلاس ناتو شرکت کنند. دستور کار این نشست بر تقویت بازدارندگی و وضعیت دفاعی و همچنین حمایت از اوکراین متمرکز بود. ماموریت ناتو که در ۴ آوریل ۱۹۴۹ تاسیس شد، حفاظت از حاکمیت و تمامیت ارضی اعضای آن از طریق ابزارهای سیاسی و نظامی است. ناتو با تجربه دوره های تاریخی گذشته، در حال حاضر بزرگترین و قدیمی ترین اتحاد نظامی در جهان است.
با چنین سابقه ای، نشست ناتو در سال ۲۰۲۴ هفتاد و پنجمین سالگرد تشکیل این اتحاد است. نشست ناتو در واشنگتن که در چارچوب تحولات پیچیده در وضعیت جهانی با افزایش چالش های امنیتی برگزار شد، مجموعه ای از مسائل مربوط به تقویت قدرت نظامی را مورد بحث قرار داد، این در حالی است که کشورها به دنبال اقداماتی برای کاهش اختلافات در مورد بسیاری از مسائل بحث برانگیز در بلوک غرب نیز بودند. نکته قابل توجه در این نشست ناتو حضور وزرای امور خارجه و نمایندگان اسرائیل، مصر، اردن، قطر و امارات متحده عربی و همچنین شرکای مهم ناتو در منطقه هند و اقیانوس آرام بود.
در همین حال، یک رویداد مهم توجهات بیشتری را به سمت اجلاس ناتو جلب کرد. اردن، افتتاح دفتر رابط ناتو در عمان را در بیانیه ای که روز پنجشنبه در حساب وزارت خارجه این کشور به اشتراک گذاشته شد، اعلام کرد. دفتر این ائتلاف نظامی در عمان اولین دفتر یک ائتلاف نظامی غربی در منطقه خاورمیانه است که در نتیجه همکاری نزدیک و “روابط استراتژیک عمیق بین ناتو و پادشاهی اردن” به دست آمده است. این تصمیم در جریان نشست تاریخی ناتو در واشنگتن که هفتاد و پنجمین سالگرد این ائتلاف است، گرفته شد.
همکاری عملیاتی اردن با ناتو بعد از عملیات موشکی ایران به اسرائیل وارد فاز عملیاتی شد و تاسیس این دفتر در اردن از دستاوردهای موفقیت آمیز همکاری ناتو با اردن است. ناظران سیاسی یکی از دستاوردهای مهم اعراب را بعد از حمله موشکی ایران به اسرائیل، همکاری اعراب و ناتو در یک جنگ واقعی علیه ایران ارزیابی می کنند. موضوعی که تا قبل از آن فرصت استثنایی همکاری اعراب، اسرائیل و ناتو برای مقابله با عملیات نظامی ایران برای آنها فراهم نشده بود.
چه آنکه در بیانیه ناتو آمده است: “این ائتلاف، نقش محوری اردن در دستیابی به ثبات منطقه ای و بین المللی را به رسمیت می شناسد و دستاوردهای گسترده آن در مبارزه با تهدیدات فرامرزی مانند تروریسم و افراط گرایی خشونت آمیز را ستود” و افزود که این دفتر “به افزایش گفتگوی سیاسی و همکاری در زمینه های مورد علاقه متقابل بین ناتو و اردن کمک خواهد کرد. ” در این بیانیه آمده است: “ایجاد یک دفتر ارتباطی ناتو در عمان به سه دهه روابط عمیق دوجانبه، به ویژه از طریق گفتگوی مدیترانه ای ناتو انجامیده است. “
در این گزارش آمده است که این طرح برای نشان دادن تعهد ائتلاف به تقویت همکاری با کشورهای همسایه جنوبی با ایجاد یک دفتر ارتباطی برای ائتلاف در اردن است. دبیرکل ناتو نیز به نوبه خود گفته که دفتر رابط ائتلاف در عمان مشارکت دوجانبه را به سطح جدیدی افزایش خواهد داد و اشاره کرده که ناتو از طریق شرکای خود در منطقه خاورمیانه و شمال افریقا به دنبال مقابله با تهدیدات و چالش ها است.
کارشناسان روابط بین الملل معتقدند این دفتر ارتباطات مداوم بین اردن و ناتو را تقویت خواهد کرد و به درک عمیق تر زمینه های ملی و منطقه ای و دستیابی به پیشرفت مطلوب در اجرای برنامه ها و فعالیت های مشارکتی، از جمله برگزاری کنفرانس ها، دوره ها و برنامه های آموزشی در زمینه هایی مانند تجزیه و تحلیل استراتژیک، برنامه ریزی اضطراری، دیپلماسی عمومی، امنیت سایبری، مدیریت تغییرات آب و هوایی، مدیریت بحران کمک خواهد کرد.
موضوعی که به نظر می رسد بخشی از همکاری دفاعی امریکا و عربستان را شامل می شود و سپر دفاعی ناتو را برای دفاع از اعراب در برابر هر گونه حمله همسایگان کشورهای عربی به آنها فعال خواهد کرد. در چنین شرایطی این نکته اهمیت دارد که بعد از ترکیه به عنوان همسایه غربی ایران، این بار ناتو از جنوب با ایران دارای مرز ژئوپلیتیک مشترک شد. در چنین شرایطی این ارزیابی از سوی کارشناسان مطرح است که سیاست همسایگی ایران که از سوی دولت سیزدهم با محور تنش زدایی با اعراب دنبال شد نتوانست با موفقیت در ابعاد نظامی همراه شود و بیش از هر زمانی انفعال ایران در رفع تنش با اعراب که شعله های آن بعد از آتش زدن سفارت عربستان در تهران آغاز شد، تا به امروز استمرار داشته است.
ناتو و اردن در حال حاضر از روابط دوجانبه قوی برخوردار هستند که نزدیک به سه دهه به ویژه از طریق گفتگوی مدیترانه (MD) که در آن ابتکار ناتو در سال ۱۹۹۴ تاسیس شد، ادامه دارد. ارتش اردن در حال حاضر از نزدیک با نیروهای ائتلاف همکاری می کند و چند صد سرباز را برای خدمت در ماموریت های حافظ صلح سازمان ملل به ویژه در کوزوو، افغانستان و لیبی مستقر کرده است. چندین کشور غربی از جمله امریکا نیز پایگاههای نظامی در این پادشاهی دارند.
به استناد داده های وب سایت وزارت امور خارجه امریکا، واشنگتن بزرگترین تامین کننده کمک های دوجانبه اردن است. در همین راستا واشنگتن همچنین ۴۲۵ میلیون دلار در بودجه تامین مالی نظامی خارجی وزارت امور خارجه فراهم کرده است. این دفتر که به عنوان یک دفتر نمایندگی عمل می کند، ناتو و اردن را با افزایش گفتگوی سیاسی و همکاری عملی در زمینه منافع مشترک بین ناتو و اردن نزدیک تر خواهد کرد.
ناظران سیاسی غربی می گویند این امر تعامل منظم بین ناتو و مقامات اردنی را امکان پذیر می کند، بنابراین به درک مشترک بهتر از زمینه ملی و منطقه ای و توسعه و اجرای برنامه ها و فعالیت های مشارکتی، از جمله کنفرانس ها، دوره ها و برنامه های اموزشی در زمینه هایی مانند تجزیه و تحلیل استراتژیک، برنامه ریزی و امادگی اضطراری مدنی، مدیریت بحران، دیپلماسی عمومی، امنیت سایبری و تغییرات اب و هوایی کمک خواهد کرد.
در همین راستا مایکل کارپنتر، مشاور ارشد اروپا در شورای امنیت ملی کاخ سفید، اظهار داشت که ناتو در حال گسترش به هند و اقیانوس آرام نیست، اما فرصت گسترده ای برای همکاری بیشتر با کره جنوبی و سایر شرکای منطقه ای دارد.
این مقام امریکایی تاکید کرد که شرکای ناتو و هند و اقیانوس آرام منافع مشترک زیادی دارند و فرصت گسترده ای برای دستیابی به همکاری بهتر در طیف وسیعی از مسائل مانند امنیت سایبری، مبارزه با اطلاعات غلط و ایجاد پایگاه های صنعتی دفاعی وجود دارد.
311213