یک کارشناس مسائل خاورمیانه میگوید: یکی از مسائل بحرین این است که مخالفان دولت منامه در ایران حضور دارند که حتما بحرینیها میخواهند تا ایران به این موضوع رسیدگی کند. از طرف دیگر هم میخواهند تا احتمالا ایران از حمایت شیعیان بحرین دست بردارد. ایران هم میخواهد تا منامه سیاستهای خودش را معتدلتر کند.
مهسا مژدهی: کشورهای عربی برای شرکت در مراسم تشییع حجتالاسلام ابراهیم رئیسی سنگ تمام گذاشتند. اعراب حاشیه خلیجفارس برخی از مهمترین مقامات و فرستادههای خود را برای اعلام تسلیت به تهران فرستادند و در این بین پیامهایی از همدلی با تهران و تمایل به ایجاد روابط گستردهتر با خود داشتند. یکی از مهمترین اتفاقاتی که در یک هفته اخیر افتاد، اعلام تمایل بحرینیها برای برقراری مجدد روابط و حل و فصل مشکلات با ایران بود. بیش از یک دهه است که تهران و منامه روابط سیاسی و دیپلماتیک خود را قطع کردهاند. اما حضور وزیرخارجه بحرین در تهران برای شرکت در مراسم تشییع از یک طرف و بعد درخواست پادشاه این کشور از پوتین برای میانجیگری میان تهران و منامه از طرف دیگر نشان داد که این کشور عزم خود را برای حل مسائل جمع کرده است. اما حل و فصل تمام مسائل میان ایران و کشورهای عرب حاشیه خلیجفارس نه امری فوری و بدون مشکل بلکه روندی است طولانی مدت و نیازمند ثباتقدم از سوی همه طرفها.
در خبرآنلاین با قاسم محبعلی مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه در خصوص پیام کشورهای عربی به ایران به گفتگو نشستهایم:
پس از شهادت ابراهیم رئیسی ما شاهد حضور پررنگ مقامات رده بالای عربی در تهران برای مراسم تشییع رئیسجمهور بودیم. حضور این مقامات چه پیامی برای تهران داشت؟
کشورهای عربی بهخصوص پس از تحولات غزه تحت فشار افکار عمومی جهان عرب هستند. آنها تمایل دارند به نوعی از نظر تبلیغاتی حوزه خودشان را بهبود ببخشند. همچنین شاید فکر میکنند که بعد از آن حادثه تحولاتی در سیاست خارجی ایران رخ بدهد و با نزدیکی با تهران کمک کنند تا روابط ایران با کشورهای منطقه و سیاستهایش بهبود پیدا کند. البته باید به اتفاقی که بین ایران و اسراییل رخ داد هم توجه داشت. اتفاقی که افتاد و مدیریتی که صورت گرفت اولا جایگاه ایران را در منطقه نشان داد و در ثانی نشان داد که ایران نمیخواهد وضعیت را بهم بریزد و جنگ در غزه را گسترش دهد. این موضع هم مورد استقبال کشورهای عربی و حتی مورد استقبال اروپاییها و آمریکاییها در شرایط فعلی است.
کشورهایی مانند بحرین، امارات و تونس روابط چندانی را در سالهای اخیر با ایران نداشتهاند. با همه اینها؛ در همین مدت اخیر تمایل خود را برای برقراری ارتباط با ایران نشان دادهاند. این چرخش ناگهانی چه علتی دارد؟ آنها حتی پس از آنکه عربستان روابط خود را با تهران عادیسازی کرد هم قدمی به سمت ایران برنداشته بودند. آیا میتوان گفت شاهد روابط جدید در خاورمیانه هستیم یا صرفا در شرایط فعلی برای ایران این کشورها به نحوی میخواهند صرفا مودبانه عمل کنند.
موضوع بحرین از امارات و عربستان جداست. البته روابط عربستان و ایران اهمیت کلیدی در منطقه خلیجفارس دارند. این دو کشور با وجود اینکه ارتباط خود را با تهران برقرار کردهاند تغییری در مواضع خود با ایران و سیاستهای اساسی خود نداشتهاند. امارات درمورد جزایر ایرانی مواضع خود را حفظ کرده است. بحرین از این قافله عقب مانده بود و بهنظر میرسد می خواهد روابط دیپلماتیک خود را حداقل با ایران احیا کند. اما اینکه انتظار داشته باشیم سیاستهای اصلی آنها تغییر کند، احتمالا انتظار بالایی است. به اضافه اینکه آنها هم یاد گرفتهاند که بتوانند در شرایط فعلی دنیا که همه دنبال روابط متوازن هستند، همان کار را دنبال کنند که همزمان با چین و ایران و امریکا همکاری کرده و مناسبات خود را با همه طرفهای بینالمللی و بازیگران منطقهای داشته باشند و در شرایط مناسب بتوانند از مناسبات و رقابتهای بین بازیگران حداکثر بهرهبرداری را بکنند. ایران هم به چنین سیاستی نیاز دارد و باید با همه طرفهای بینالمللی ارتباط داشته باشد. چرا که روابط یکجانبه دیگر جواب نمیدهد.