بر اساس تازه ترین گزارش توسعه انسانی سال ۲۰۲۵ برنامه توسعه سازمان ملل متحد، پیشرفت در توسعه انسانی با کاهشی بیسابقه روبرو شده است. این گزارش نشان می دهد که چگونه هوش مصنوعی (AI) می تواند بار دیگر جرقه ای برای توسعه ایجاد کند…در نگاه به آینده، جمهوری اسلامی ایران ظرفیت آن را دارد که با بهره گیری از هوش مصنوعی در پیشبرد نوآوری های علمی و فناورانه، فرصت های جدیدی برای سرمایه گذاری ایجاد کند. اتخاذ رویکردی راهبردی با تأکید ویژه بر دسترسی برابر زنان و دختران به آموزش، اشتغال و خدمات بهداشتی و درمانی می تواند نقش مؤثری در بهبود معنادار این شاخص ایفا کند.
به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از «مرکز اطلاع رسانی سازمان ملل متحد در تهران»، به جای بهبودی پایدار پس از دوره بحران های بیسابقه سال های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱، گزارش توسعه انسانی ۲۰۲۵ حاکی از پیشرفتی ضعیف و غیرمنتظره در مسیر توسعه انسانی است. بر اساس این گزارش، با کنار گذاشتن سال های بحرانی مذکور، میزان اندک رشد پیش بینی شده در توسعه انسانی جهانی، پایین ترین سطح از سال ۱۹۹۰ تاکنون را نشان می دهد.
گزارش توسعه انسانی ۲۰۲۵ با عنوان «مسئله انتخاب: انسان و امکان ها در عصر هوش مصنوعی»، روند پیشرفت توسعه را بر اساس مجموعه ای از شاخص ها موسوم به شاخص توسعه انسانی (HDI) مورد تحلیل قرار می دهد. این شاخص، شامل دستاوردها در حوزه های سلامت، آموزش و سطح درآمد است و تصویری جامع از وضعیت کلی توسعه انسانی در کشورهای مختلف ارائه می دهد.
گزارش توسعه انسانی ۲۰۲۵ بر تشدید شکاف میان کشورهایی با شاخص توسعه انسانی بالا و پایین تأکید می کند؛ شکافی که روند چند دهه ای همگرایی در توسعه را معکوس کرده است. در شرایطی که چالش های جهانی، از شوک های اقتصادی گرفته تا فشارهای فزاینده اقلیمی، مسیرهای سنتی توسعه را محدود کرده اند، این گزارش کشورها را به اقداماتی قاطعانه و فراگیر فرا می خواند.
آخیم اشتاینر، مدیر برنامه توسعه سازمان ملل متحد، در واکنش به یافته های گزارش توسعه انسانی ۲۰۲۵ اظهار کرد: “برای دهه ها در مسیر دستیابی به جهانی با سطح بسیار بالای توسعه انسانی تا سال ۲۰۳۰ حرکت می کردیم، اما کاهش شتاب پیشرفت، هشداری جدی نسبت به تهدید واقعی پیشرفت جهانی است”. او افزود: “اگر روند کند پیشرفت در سال ۲۰۲۴ به وضعیت عادی جدید تبدیل شود، جهان را ناامنتر، نابرابرتر و آسیب پذیرتر در برابر شوک های اقتصادی و زیست محیطی خواهد کرد”.
منطقه آسیا-اقیانوسیه پیشرفت هایی کسب کرده است، اما پیشرفت نامتوازن همچنان ادامه دارد
با وجود کندی روند پیشرفت جهانی، منطقه آسیا و اقیانوسیه از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۳ یکی از بالاترین نرخ های رشد توسعه انسانی را به ثبت رسانده است. بر اساس گزارش توسعه انسانی ۲۰۲۵، ارزش HDI در شرق آسیا و اقیانوسیه و آسیای جنوبی به ترتیب با افزایشی بیش از ۵۰ درصد، به ۰.۷۷۵ و ۰.۶۷۲ رسیده است. با این حال، گزارش تأکید می کند که پیشرفت در این منطقه همچنان نابرابر و ناهمگون باقی مانده است.
ایران: پیشرفت با فضایی برای رشد
بر اساس گزارش توسعه انسانی ۲۰۲۵، شاخص توسعه انسانی جمهوری اسلامی ایران با ثبت مقدار ۰.۷۷۹ در رتبه ۷۵ در میان ۱۹۳ کشور و قلمرو قرار گرفته و در رده «توسعه انسانی بالا» طبقه بندی می شود. این شاخص در بازه زمانی ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۳ از ۰.۶۲۶ به ۰.۷۹۹ افزایش یافته است که بیانگر رشدی معادل ۲۷.۶ درصد در طول سه دهه گذشته است.
در نگاه به آینده، جمهوری اسلامی ایران ظرفیت آن را دارد که با بهره گیری از هوش مصنوعی در پیشبرد نوآوری های علمی و فناورانه، فرصت های جدیدی برای سرمایه گذاری ایجاد کند. اتخاذ رویکردی راهبردی با تأکید ویژه بر دسترسی برابر زنان و دختران به آموزش، اشتغال و خدمات بهداشتی و درمانی می تواند نقش مؤثری در بهبود معنادار این شاخص ایفا کند.
مسیر پیش رو
آخیم اشتاینر، با اشاره به شرایط ناپایدار جهانی اظهار کرد: “در این دوران پرآشوب، ضروری است که به سرعت راهکارهای نوینی برای پیشبرد توسعه شناسایی و به کار گرفته شود”. او افزود: “با ادامه پیشرفت شتابان هوش مصنوعی در ابعاد گوناگون زندگی، باید به ظرفیت های آن در زمینه توسعه انسانی توجه ویژه داشت. قابلیت های نوینی هر روز در حال ظهور هستند؛ و هرچند هوش مصنوعی راه حل همه مشکلات نیست، اما تصمیم هایی که امروز اتخاذ می کنیم می توانند زمینه ساز احیای توسعه انسانی و گشایش مسیرها و فرصت های جدید باشند”.
گزارش ۲۰۲۵ همچنین نتایج یک نظرسنجی جدید را ارائه میدهد که حاکی از آن است مردم نگاهی واقعبینانه اما همراه با امید به تغییرات ناشی از هوش مصنوعی دارند. این یافتهها بیانگر آمادگی عمومی برای پذیرش تحولات فناوری در جهت بهبود شرایط زندگی و توسعه انسانی است.
بر اساس یافته های نظرسنجی مندرج در گزارش، نیمی از پاسخ دهندگان در سطح جهانی بر این باورند که مشاغل آنان ممکن است در آینده با فرآیندهای خودکار جایگزین شود. با این حال، سهم بیشتری، معادل ۶۰ درصد، انتظار دارند که هوش مصنوعی تأثیری مثبت بر اشتغال داشته باشد و فرصت هایی را در حوزه هایی ایجاد کند که هنوز به طور رسمی شکل نگرفته اند. تنها ۱۳ درصد از شرکت کنندگان نسبت به از دست رفتن شغل ها در نتیجه توسعه هوش مصنوعی ابراز نگرانی کرده اند. در مقابل، در کشورهای دارای شاخص توسعه انسانی پایین و متوسط، ۷۰ درصد معتقدند که هوش مصنوعی موجب افزایش بهره وری آنان خواهد شد و دو سوم پاسخ دهندگان پیش بینی کرده اند که در طول یک سال آینده از این فناوری در حوزه هایی همچون آموزش، سلامت یا محیط کار بهره خواهند گرفت.
گزارش توسعه انسانی ۲۰۲۵ بر ضرورت اتخاذ رویکردی انسان محور در زمینه هوش مصنوعی تأکید دارد؛ رویکردی که می تواند به بازطراحی بنیادین مسیرهای توسعه منجر شود. نتایج نظرسنجی ارائه شده در این گزارش حاکی از آن است که مردم در اقصی نقاط جهان برای چنین بازنگری و بازتنظیم در رویکردهای توسعه ای آمادگی دارند.
این گزارش سه حوزه کلیدی برای اقدام را مشخص می کند:
*ساختن اقتصادی که در آن مردم با هوش مصنوعی همکاری کنند نه اینکه با آن رقابت کنند *یکپارچه سازی توانمندی انسانی در تمام چرخه عمر هوش مصنوعی، از طراحی تا پیاده سازی *مدرن سازی سیستم های آموزشی و بهداشتی برای برآورده کردن نیازهای قرن ۲۱
پدرو کونسیِچائو، مدیر دفتر گزارش توسعه انسانی برنامه توسعه سازمان ملل متحد، با تأکید بر اهمیت تصمیمگیری های پیشرو اظهار کرد: “انتخاب هایی که در سال های آینده انجام می دهیم، میراث این گذار فناورانه را برای توسعه انسانی تعیین خواهند کرد”. او افزود”:در صورت تدوین و اجرای سیاست های مناسب با محوریت انسان، هوش مصنوعی می تواند به پلی مؤثر برای دستیابی به دانش، مهارت ها و ایده های نو بدل شود؛ ابزاری که می تواند طیف وسیعی از افراد، از کشاورزان گرفته تا صاحبان کسب وکارهای کوچک، را توانمند سازد”.
برای مطالعه گزارش توسعه انسانی سال ۲۰۲۵ روی لینک کلیک کنید.
https://hdr.undp.org/content/human-development-report-2025
216216