از چندی قبل، گفت‌وگوهایی تصویری با نام «دشمنان دولت ملی» آغاز شده و در آن دوستدارانِ دکتر محمد مصدق به موضوعِ نهضت ملی‌شدن نفت، دولت او و... می‌پردازند. در یکی از این گفت‌وگوها، محمد ترکمان، نکته‌هایی را مطرح کرده که هم به لحاظ توصیفی نادرست هستند، و هم این‌که درنتیجه، تبیینی که براساس آن انجام شده نیز پذیرفتنی نیست. برای نمونه، ترکمان با اشاره به ماجرای تظاهراتِ توده‌ای‌ها در ۲۳ تیر ۱۳۳۰ که همزمان با ورود هریمن (نماینده ویژه آمریکا) به ایران شکل گرفت، و اغتشاش‌ها و خون‌ریزی‌هایی را در پی داشت، به برکناریِ وزیر کشور وقت یعنی فضل‌الله زاهدی اشاره کرده و می‌گوید: «وزیر کشور به دولت دکتر مصدق تحمیل شده بود، در دوره اول چند تا وزیر تحمیلی داشت قبل از ۳۰ تیر، یکی‌شان هم زاهدی بود... رئیس شهربانی هم سرلشگر بقایی بود، دکتر مصدق رفت سخنرانی کرد در مجلس که من به بقایی گفتم مگر من به شما نگفته بودم اگر سنگ هم از آسمان آمد با کسی برخورد نکنید چرا کشتار کردید، و از بالا دستور داد و هر دوی این‌ها را کنار گذاشت، برکنارشان کرد.»

البته این فقط روایتِ ترکمان نیست، یرواند آبراهامیان (کودتای ۲۸ مرداد، سازمان سیا و ریشه‌های روابط ایران و آمریکا در عصر مدرن، ترجمه محمدابراهیم فتاحی، صص ۱۷۱-۱۷۰)، همایون کاتوزیان (مصدق و مبارزه برای قدرت در ایران، ترجمه فرزانه طاهری، ص ۱۴۴)، استیفن کینزر (همه مردان شاه، ترجمه شهریار خواجیان، ص ۱۵۷)، عزت‌الله سحابی (نیم ‌قرن خاطره و تجربه، جلد اول، ص ۱۴۵) و... نیز از برکناری زاهدی توسط مصدق حرف زده‌اند. اما اگر به ادعاهای ترکمان برگردیم، دو نکته وجود دارد: یکی این‌که زاهدی وزیری تحمیلی در دولت مصدق بوده، و دوم این‌که، مصدق در پی آن ماجرا او را برکنار کرد.

"/>

زاهدی وزیر تحمیلی دولت مصدق بود؟

واقعیت این است که اعضای اقلیت جبهه ملی از پشتیبانی فضل‌الله زاهدی که ریاست شهربانی را برعهده داشت و با رزم‌آرا نیز اختلاف و به مصدق علاقه داشت، برخوردار بودند.

زاهدی وزیر تحمیلی دولت مصدق بود؟

از چندی قبل، گفت‌وگوهایی تصویری با نام «دشمنان دولت ملی» آغاز شده و در آن دوستدارانِ دکتر محمد مصدق به موضوعِ نهضت ملی‌شدن نفت، دولت او و… می‌پردازند. در یکی از این گفت‌وگوها، محمد ترکمان، نکته‌هایی را مطرح کرده که هم به لحاظ توصیفی نادرست هستند، و هم این‌که درنتیجه، تبیینی که براساس آن انجام شده نیز پذیرفتنی نیست. برای نمونه، ترکمان با اشاره به ماجرای تظاهراتِ توده‌ای‌ها در ۲۳ تیر ۱۳۳۰ که همزمان با ورود هریمن (نماینده ویژه آمریکا) به ایران شکل گرفت، و اغتشاش‌ها و خون‌ریزی‌هایی را در پی داشت، به برکناریِ وزیر کشور وقت یعنی فضل‌الله زاهدی اشاره کرده و می‌گوید: «وزیر کشور به دولت دکتر مصدق تحمیل شده بود، در دوره اول چند تا وزیر تحمیلی داشت قبل از ۳۰ تیر، یکی‌شان هم زاهدی بود… رئیس شهربانی هم سرلشگر بقایی بود، دکتر مصدق رفت سخنرانی کرد در مجلس که من به بقایی گفتم مگر من به شما نگفته بودم اگر سنگ هم از آسمان آمد با کسی برخورد نکنید چرا کشتار کردید، و از بالا دستور داد و هر دوی این‌ها را کنار گذاشت، برکنارشان کرد.»

البته این فقط روایتِ ترکمان نیست، یرواند آبراهامیان (کودتای ۲۸ مرداد، سازمان سیا و ریشه‌های روابط ایران و آمریکا در عصر مدرن، ترجمه محمدابراهیم فتاحی، صص ۱۷۱-۱۷۰)، همایون کاتوزیان (مصدق و مبارزه برای قدرت در ایران، ترجمه فرزانه طاهری، ص ۱۴۴)، استیفن کینزر (همه مردان شاه، ترجمه شهریار خواجیان، ص ۱۵۷)، عزت‌الله سحابی (نیم ‌قرن خاطره و تجربه، جلد اول، ص ۱۴۵) و… نیز از برکناری زاهدی توسط مصدق حرف زده‌اند. اما اگر به ادعاهای ترکمان برگردیم، دو نکته وجود دارد: یکی این‌که زاهدی وزیری تحمیلی در دولت مصدق بوده، و دوم این‌که، مصدق در پی آن ماجرا او را برکنار کرد.

دیدگاهی بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *