تنوع فرهنگی اگر قرار است منبعی برای توسعه باشد، باید با نگاهی چندلایه و انتقادی بازشناسی شود؛ نگاهی که همزمان هم ابعاد پویا و هم جنبه‌های منجمد فرهنگ را به رسمیت می‌شناسد، و تلاش گروه‌های محلی برای سازگار ساختن سنت‌ها با واقعیت‌های معاصر را نه نشانه زوال، بلکه جلوه‌ای از بلوغ فرهنگی بداند.
گروه اندیشه: یادداشت زیر در صدد آن است بگوید «تنوع فرهنگی چیزی فراتر از یک ویژگی صرف است و پویایی و توانایی فرهنگ‌ها برای بازتعریف خودشان، آن را به ظرفیتی تمدن‌ساز تبدیل می‌کند.» نویسنده که خانم ندا کردونی است، برای روشن شدن این بحث به تلاش طوایف خوزستان اشاره می کند و می نویسد: «برای مثال، به تلاش طوایف خوزستان برای کاهش هزینه‌های مراسم عزاداری اشاره می‌کند. این اقدام نشان می‌دهد که چگونه فرهنگ‌ها می‌توانند در مواجهه با شرایط متغیر اقتصادی، با خرد و خودانتقادی درونی، سنت‌ها را بازآرایی کنند تا ضمن حفظ هویت، بقای خودشان را تضمین کنند. نویسنده تاکید دارد که باید به جای تمرکز صرف بر جنبه‌های نمادین فرهنگ، به فرآیندهای درونی گفت‌وگو، اصلاح و تحول در آن توجه کرد، چرا که این پویایی نشانه بلوغ فرهنگی و راهی برای توسعه است.» این یادداشت کوتاه در زیر از نظرتان می گذرد:
****
تنوع فرهنگی همواره بستری زنده برای گفت‌وگو، اختلاف‌نظر و زایش اندیشه‌های نو بوده است؛ اما آن‌چه این تنوع را از یک ویژگی صرف به یک ظرفیت تمدن‌ساز بدل می‌سازد، پویایی درونی فرهنگ‌ها و توانایی آن‌ها برای بازتعریف خویش در مواجهه با شرایط متغیر اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است.
از جمله مصادیق ملموس این پویایی، می‌توان به تلاشی تازه در خوزستان اشاره کرد؛ جایی که جمعی از طوایف مختلف، با وجود برخی اختلافات ، کوشیده‌اند از طریق مذاکره و اجماع سنتی، آیین‌های پرهزینه پذیرایی در مراسم عزاداری را تعدیل کنند. این اقدام، در عین حال که پاسداشت یک سنت دیرینه است، نوعی بازنگری در کارکردهای آن نیز به شمار می‌آید. مراسم‌های عزاداری در میان طوایف و اقوام خوزستان نه‌تنها نماد هویت و انسجام فرهنگی، بلکه محل تبادل حمایت‌های مادی و معنوی، و فضایی برای بازتولید قدرت اجتماعی و پیوندهای خویشاوندی و قومی نیز است.با این حال، در شرایط فعلی که فشارهای اقتصادی روزافزون است، برخی شیوخ، نخبگان و بزرگان قومی به این نتیجه رسیده‌اند که بازنگری در شیوه اجرای این آیین‌ها، نه تهدید بلکه ضرورتی برای استمرار فرهنگ است.
هرچند در این فرآیند، نقش زنان و جوانان عمدتاً غایب است و توافق نهایی نیز حاصل نشده، اما نفسِ شکل‌گیری چنین گفت‌وگویی، نشانه‌ای از گونه ای از عقلانیت درونی فرهنگ‌های قومی و تمایل به بازآرایی سنت‌ها بر اساس مقتضیات زمانه است. این نوع از خودانتقادی و بازنگری، کمتر در چارچوب مطالعات کلان فرهنگی یا قوم‌نگارانه دیده می‌شود؛ چرا که اغلب، فرهنگ‌های محلی در چنین مطالعاتی به‌صورت مجموعه‌ای ایستا، محصور در ظرف‌های تاریخی و مکانی خاص تحلیل می‌شوند.حال آنکه ذات فرهنگ زنده، در توانایی آن برای تطبیق، بازنگری و گشودگی به آینده نهفته است. ما نیازمند رویکردهایی هستیم که نه فقط عناصر نمادین و آیینی تنوع فرهنگی، بلکه فرآیندهای درونی اصلاح، گفت‌وگو و تحول را نیز درک و تحلیل کنند.
تنوع فرهنگی اگر قرار است منبعی برای توسعه باشد، باید با نگاهی چندلایه و انتقادی بازشناسی شود؛ نگاهی که همزمان هم ابعاد پویا و هم جنبه‌های منجمد فرهنگ را به رسمیت می‌شناسد، و تلاش گروه‌های محلی برای سازگار ساختن سنت‌ها با واقعیت‌های معاصر را نه نشانه زوال، بلکه جلوه‌ای از بلوغ فرهنگی بداند. روز تنوع فرهنگی بر دوست داران و نادوست دارانش مبارک.
منبع: کانال ندانوشت: ندا کردونی
216216