شب 21 ماه رمضان، کتاب المقاصد العلیه مرحوم علامه امینی (ره) را مطالعه می‌کردم.
به این حدیث گرانبها از حضرت امیرالمومنین (ع) برخورد کردم: “من لم ینفعک حیاتُه فَعُدَّهُ من الموتی” هر آن کو زنده‌بودنش به تو سودی نمی‌رساند پس او را از مردگان به شمار آور. و هم آن امام همام می‌فرماید که “خردمندِ دانش‌ور زنده‌ای در میان مردگان است و نادان مرده‌ای در میان زندگان است”. از همین رو ایشان آیه شریفه “و ما یستوی الاحیاء و لا الاموات” را به برابر نبودن عالمان و نادانان تفسیر می‌کند. نکته‌ی ظریفی که مرحوم امینی در ادامه می‌آورد استناد به این گفته‌ی مولی امیرالمومنین (ع) است که می‌فرماید “…من قل ورعه مات قلبه”. هر آن کو پاکدامنی‌اش فروکاهد دلش می‌میرد. وبدینسان زنده‌بودن را به زنده‌بودن دل باز می‌گرداند. بناگاه شعر حافظ به‌خاطرم تداعی کرد که می‌فرماید: هر آن کسی که در این حلقه نیست زنده به عشق بر او نمرده به فتوای من نماز کنید
به گفته‌ی مرحوم امینی “دل رازی از رازهای خدایی و امری از عالم امر خدایی است”. و نیک‌بختی و سیه‌روزی آدمی تابعی از روشنایی و ظلمت دل دارد. سپیدی دل نتیجه نور توحید، حکمت، دانش، معرفت، طاعت، صدق و عشق به ذات حق است، تا جایی که این عشق خدایی تمام وجود آن را فرا گیرد و محو ذات الهی شود و تعین و هویت او تجلی اسماء حسنای الهی گردد. از این رو ایشان تاکید می‌کنند که “بندگی بدون دل همانند جسد بی‌روح است و سودی در عبادتی که دل همراهی‌اش نکند نیست”. اهمیت توجه به این امر، فهم حقیقت شبهای قدر است. در این شب‌ها در پی چه هدفی هستیم؟ چرا شب زنده‌داری؟ پاسخ تنها یک نکته است. “باززنده‌سازی دل”. دستور کار شب قدر غبارزدایی از دل و احیای آن است و نه هیچ چیز دیگر.
“خداترس‌ترین مردمان کسی است که قلبی زنده دارد”. مرحوم امینی با ذکر این حدیث از حضرت صادق (ع) به گفته‌ای از حضرت رسول (ص) استناد می‌کند که فرمود من خداترس‌ترین مردمان هستم. ایشان این گونه نتیجه‌گری می‌کنند که گویی حضرت رسول فرموده‌است من زنده‌دل‌ترین مردمان هستم. از این رو است که از دل بی‌خشوع باید به درگاه حضرت باری پناه برد. چرا که خشونت و قساوت نتیجه‌ی دل‌مردگی و سیاهی قلب است.
آنچه من از این رویکرد می‌فهمم این است که عشق و محبت ریشه در زنده‌دلی دارد و خشونت و قساوت از جمله، نتیجه‌ی شریعتمداری بی‌شفقت و بدون حضور دل است. گسترش دامنه‌ی نفوذ جاهلان متنسک در حوزه‌ی فهم دینی و تسلط اندیشه‌ی اخوان شیعی بر جریان فرهنگی رسمی آشکارا در تضاد و تباین با فرهنگ شیعی اصیل و آموزه‌های حضرت رسول (ص) و مولی امیر المومنین (ع) دارد. باشد که در این شب قدر، قدری در صدد احیای قلب خود باشیم. از خدا خواهیم توفیق ادب.