گزارش سال ۲۰۲۴ اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) نشان می‌دهد که گرچه دسترسی به اینترنت موبایل در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، مقرون‌به‌صرفه شده، اما اینترنت ثابت همچنان برای میلیون‌ها نفر در جهان کالایی لوکس و گران‌قیمت باقی مانده است. این گزارش تأکید می‌کند که ارزان بودن کافی نیست و کیفیت، پایداری و شمول اجتماعی نیز برای تحقق عدالت دیجیتال ضروری‌اند.
نگار علی- در دنیای امروز، دسترسی به اینترنت دیگر یک گزینه لوکس یا امتیاز خاص نیست؛ بلکه بخشی جدانشدنی از زندگی روزمره، کار، آموزش، خدمات عمومی و حتی ارتباطات انسانی است. اما هنوز یک پرسش اساسی باقی‌ست:«آیا اینترنت برای همه، در همه‌جا، به‌اندازه کافی مقرون‌به‌صرفه است؟»
تازه‌ترین گزارش اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) با هدف پاسخ به این پرسش منتشر شده و به بررسی هزینه دسترسی به خدمات ارتباطی و فناوری اطلاعات (ICT) در کشورهای مختلف جهان در سال ۲۰۲۴ می‌پردازد. بر اساس این گزارش، «مقرون‌به‌صرفه بودن» یعنی این‌که هزینه ماهانه خدمات ارتباطی، مانند یک بسته اینترنت موبایل، چه نسبتی با درآمد ماهانه یک فرد دارد. هدف‌گذاری جهانی نیز مشخص است:«در کشورهای در حال توسعه، هزینه اینترنت پایه نباید از ۲ درصد درآمد ماهانه افراد فراتر رود.»
اینترنت ارزان‌تر شده، اما نه برای همه
خبر خوش آن‌که از سال ۲۰۱۸ تاکنون، قیمت خدمات موبایلی در بسیاری از کشورها کاهش یافته و دسترسی به اینترنت برای افراد بیشتری امکان‌پذیر شده است. کشورهایی که موفق به رسیدن به آستانه دو درصدی شده‌اند، رو به افزایش‌اند. با این حال، هنوز برای میلیون‌ها نفر در سراسر جهان، اینترنت یک کالای گران‌قیمت است. مخصوصاً اینترنت ثابت خانگی که در کشورهای کم‌درآمد، همچنان برای بخش زیادی از مردم خارج از دسترس مالی باقی مانده است.
گزارش تأکید می‌کند که نابرابری تنها بین کشورها نیست؛ بلکه در درون کشورها نیز، دهک‌های پایین درآمدی سهم بیشتری از حقوق خود را صرف اتصال به اینترنت می‌کنند. به بیان ساده، میانگین‌های ملی همیشه گویای وضعیت واقعی همه اقشار جامعه نیست.
اینترنت موبایل در ایران برای همه دهک‌های درآمدی «مقرون‌به‌صرفه» است
نکته‌ای قابل توجه برای ما ایرانیان، اشاره مستقیم گزارش به وضعیت مقرون‌به‌صرفه بودن خدمات ارتباطی در ایران است. در بخشی از این گزارش، نموداری به نمایش درآمده که نشان می‌دهد در برخی کشورهای با درآمد متوسط و پایین، چه درصدی از مردم قادرند با کمتر از ۲ درصد درآمد ماهانه خود، به بسته پایه اینترنت موبایل (حداقل ۲ گیگابایت) دسترسی داشته باشند.
در این نمودار، «جمهوری اسلامی ایران» با رنگی روشن مشخص شده و نتیجه قابل‌توجهی دارد:« ۱۰۰ درصد مردم ایران، در تمام دهک‌های درآمدی، می‌توانند این بسته اینترنتی پایه را با هزینه‌ای کمتر از ۲ درصد درآمد ماهانه خود تهیه کنند. این یعنی اینترنت موبایل، در سطح پایه، برای همه اقشار جامعه ایران از منظر این گزارش «مقرون‌به‌صرفه» ارزیابی شده است.
بر اساس شکل ۱۶ و توضیحات آن، وضعیت مقرون‌به‌صرفه بودن بسته پایه اینترنت موبایل (۲ گیگابایت) در جمهوری اسلامی ایران، از منظر معیارهای این گزارش در خصوص شکاف‌های داخلی مقرون‌به‌صرفه بودن (مقایسه هزینه اینترنت با درآمد دهک‌های مختلف جامعه)، برای ۱۰۰ درصد جمعیت خوب ارزیابی شده است.
این یافته نشان‌دهنده گران بودن اینترنت برای بخش بزرگی از جامعه نیست، بلکه برعکس، نشان می‌دهد که این بسته خاص، نسبت به درآمد افراد در تمام دهک‌ها، مقرون‌به‌صرفه محسوب می‌شود.
مهم است که به یاد داشته باشید این تحلیل مربوط به بسته پایه ۲ گیگابایتی پهنای باند موبایل است. همانطور که گزارش اشاره می‌کند، نیاز به داده در حال افزایش است و ممکن است بسته‌های اینترنت با حجم بالاتر یا خدمات دیگر (مانند اینترنت ثابت) وضعیت مقرون‌به‌صرفه بودن متفاوتی داشته باشند. همچنین، این یافته‌ها بر اساس داده‌های جمع‌آوری شده توسط ITU و ترکیب آن‌ها با داده‌های نابرابری درآمدی بانک جهانی است.